عوامل پيدايش اين تفسير نادرست

اين تفسير نادرست از قضاء و قدر ، خود زائيده عوامل گوناگونى است كه ذيلاً يادآور مى شويم:

1. علم پيشين خدا نسبت به همه حوادث و رخدادهاى جهان هستى و از آن جمله افعال انسان.

2. اراده و مشيت ازلى و گسترده خدا.

3. ظهور اوّليه برخى از آيات قرآنى و روايات اسلامى.

در عباراتى كه از «احمد بن حنبل» نقل كرديم به دو عنصر اول و دوم اهميت سزائى داده شده است و از آنجا كه ما در گذشته به تفصيل پيرامون اين دو موضوع بحث نموده ايم از تكرار آن خوددارى مى نماييم و در يك جمله مى گوييم:

علم و اراده خدا به هر پديده اى با خصوصيات فاعل آن تعلّق گرفته است و چون يكى از خصوصيات انسان نسبت به كارهاى اختيارى خود، اراده و اختيار او است، از اين جهت خداوند مى داند كه انسان كارهاى خود را با اختيار و انتخاب خويش انجام مى دهد و نيز اراده كرده است كه انسان كارهاى خود را، به قيد آزادى انجام دهد و در اين صورت نه تنها اختيار و اراده انسان آسيب نمى پذيرد، بلكه آزادى او حتمى و قطعى مى گردد(دقت فرماييد).

پيش از آن كه به نقل و تفسير آيات و روايات قضاء و قدر بپردازيم لازم است به معنى صحيح قضاء و قدر اشاره نماييم: