بررسى دو اتهام: بدعت و شرك

نويسنده كتابچه «فقه المزار» مسأله را از رهگذر «بدعت»، كمتر مطرح كرده است ولى همفكران او به اين موضوع بيشتر دامن زده اند و حفظ و نگهدارى قبور و تعمير آنها را نوعى بدعت و افزودن بر دين مى دانند و مى گويند كه اين كار در شريعت وارد نشده و مصداق واضح بدعت گذارى در شريعت است.

شما در صفحات آينده به روشنى خواهيد ديد كه قرآن مجيد و احاديث امامان بر مشروعيت و بلكه بر استحباب آن دلالت روشنى دارند و با وجود چنين ادلّه محكم و گويا، اين عمل مصداق «عمل مشروع» خواهد بود نه بدعت! بدعت عملى است كه بر مشروعيت آن دليل خاص و يا عامى در كار نباشد و خوشبختانه در اين مورد ما از هر دو نوع دليل برخورداريم كه از نظر شما خوانندگان عزيز خواهد گذشت.

شرك و پرستش صاحب قبر

گاهى وهابيان تندرو گام فراتر نهاده، ساختمان سازى بر قبور را نوعى عبادت صاحب قبر و پرستش او مى پندارند. اين گروه پيش از آن كه «شرك در پرستش» را به نحو جامع و مانع تعريف كنند، هر نوع حركتى را كه به عنوان تقدير و تكريم بزرگان به شمار آيد «پرستش» مى دانند; در حالى كه عبادت اين است كه انسان در مقابل موجودى خضوع و كرنش كند كه به عقيده او يا خداى آفريدگار جهان و انسان باشد و يا مخلوقى كه سرنوشت انسان به نوعى به دست اوست. بنابراين، در صدق عبادت دو قيد لازم است: يكى مربوط به عمل او و ديگرى مربوط به عقيده و انديشه او.

الف ـ خضوع و كرنش به هر نحوى صورت بگيرد، يكى از پايه هاى پرستش است كه به وسيله ركوع و سجود و يا دعا و قنوت انجام مى گيرد.

ب ـ اعتقاد به اين كه شخصى كه براى او خضوع مى كند يا خداى جهان است ـ چنان كه موحدان با اين عقيده خدا را مى پرستند ـ و يا خداى آفريدگار نيست اما سرنوشت انسان در دنيا و آخرت در دست اوست ـ هم چنان كه مشركان در مقابل معبودان دروغين خود با چنين اعتقادى خضوع و خشوع مى كردند ـ و عرب عصر جاهليت معبودهاى دروغين خود را آفريدگار و يا مدبّر جهان آفرينش نمى دانستند ولى معتقد بودند بخشى از سرنوشت آن ها از نظر بخشوده شدن گناه[1] و يا مايه عزت در دنيا[2] و پيروزى در جنگ[3] و احياناً فرودآمدن باران[4] به دست آن هاست و از همين رهگذر در مقابل آن ها خضوع مى كردند.

با توجه به اين تعريف، هرگاه خضوع و كرنش، پيراسته از شرط دوم صورت پذيرد، هرگز پرستش نخواهد بود و لذا قرآن از خضوع ملائكه و سجود آنان براى آدم[5] و سجود يعقوب و فرزندانش براى يوسف[6] گزارش مى دهد و ابليس را به خاطر سرپيچى از اين عمل نكوهش مى كند. و اين گواه بر آن است كه هر نوع تقدير و تمجيد و خضوع، هرچند در حد بالا باشد اگر