در طرف مقابل انديشه «الوهيت» و «خدايى» و يا «خدانمايى» در كار نباشد، پرستش به شمار نمى آيد.

قرآن به انسان ها فرمان مى دهد كه نسبت به پدر و مادر، بيشترين تواضع و فروتنى را انجام دهند و مى فرمايد:

((وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً))[1]

«بال هاى تواضع خويش را از محبت و لطف در برابر آنان فرود آر و بگو پروردگارا!آنهارا همان گونه كه مرا در كوچكى تربيت كرده اند، مشمول رحمت قرار بده».

با توجه به تعريفى كه براى عبادت و پرستش انجام گرفت، روشن مى شود كه تكريم انبياى الهى با حفظ آرامگاه و يا تعمير خانه هايى كه در آن ها به خاك سپرده شده اند نه تنها شرك نبوده بلكه عملى است نيكو; زيرا افرادى كه به تعمير قبور اين بزرگواران مى پردازند، آنان را انسان هاى والا و مبشّران توحيد و مبارزان با شرك و بت پرستى مى دانند و از همين منظر به حفظ آثار آنان مى پردازند. در پايان آيه اى را يادآور مى شويم كه مى تواند بيان گر حد پرستش باشد:

((يا أيُّها النّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذى خَلَقَكُم و الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكم تَتَّقونَ))[2](.)

«اى مردم! پروردگار خويش را پرستش كنيد. آن كس كه شما و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريده تا پرهيزكار شويد».

لازم است كه در جمله ((اعبدوا ربّكم)) دقت كنيم. در اين جا ملاك عبادت را ربوبيّت خداوند دانسته و مى فرمايد: چون «ربّ» شماست او را بپرستيد و اين حاكى از آن است كه عبادت بر محور «اعتقاد به ربوبيّت» مى چرخد; خواه اين اعتقاد صحيح باشد ـ مانند عقيده موحدان ـ يا باطل باشد ـ مانند عقيده مشركان درباره بتان ـ.

نتيجه اين كه هر نوع تعظيم و تكريم، پيراسته از چنين اعتقادى «عبادت» نبوده بلكه احترامى بيش نخواهد بود.

اكنون سؤال مى شود كه آيا مسلمانان و گويندگان («)لا اله إلاّ الله» كه به حفظ آثار انبيا در اردن، سوريه و عراق پرداخته اند; آن ها را «رب» و «پروردگار» خود مى انگاشته اند يا از آن نظر كه معلم توحيد و آموزگاران يكتاپرستى اند به تكريم و تقدير آن ها قيام كرده اند؟

اين بيان روشن ساخت كه در حفاظت از مراقد انبيا، مسأله بدعت و پرستش مطرح نيست ولى در عين حال بايد مشروعيت آن را از كتاب و سنت استنباط كنيم; زيرا چه بسا عملى ممكن است از مقوله «بدعت» يا «عبادت» نباشد ولى در عين حال «مباح» و «جايز» نيز نباشد!

اكنون جواز يا استحباب ساختمان سازى بر قبور را از ديدگاه قرآن، سنّت و سيره مسلمانان بررسى مى كنيم:

1. بنا ساختن بر قبور در امت هاى پيشين

از برخى از آيات استفاده مى شود كه احترام قبور افراد بزرگوار در ميان ملل پيش از اسلام رايج بوده است. آن جا كه درباره اصحاب كهف مى گويد: هنگامى كه وضع اصحاب كهف بر مردم آن زمان روشن شد و مردم به دهانه غار آمدند، درباره مدفن آن ها دو نظر ابراز داشتند:

(«)ابنوا عليهم بنياناً»: «بر روى قبر آنان بنايى بسازيد».