نساء/ 125 و 171) و جزا به كار برده است (فاتحه/ 4) و گاه به معناى حساب (توبه/ 36) و حكم (نور/ 2؛ ر. ك. تفسير تبيان‌، 2/ 418؛ مفردات راغب‌، 177؛ مجمع البحرين‌، 6/ 250).

معناى اصطلاحى دين عبارت است از مجموعه‌اى از قوانين و تعاليم الهى كه خردمندان را به پيروى از خدا و پيامبر خدا فرا مى‌خواند و به نيكى و نيكوكارى و سعادت دنيوى و اخروى دعوت مى‌كند (مجمع البحرين‌، 6/ 251؛ تعريفات جرجانى‌، 47؛ كشّاف اصطلاحات فنون‌، 1/ 503؛ دستور العلماء، 2/ 118). امّا مراد از دين در اصطلاح قرآن، آيين اسلام است (آل عمران/ 19).

قرآن به صراحت مى‌فرمايد كه هيچ آيينى جز اسلام، از كسى پذيرفته نيست (آل عمران/ 85). اسلام، به معناى فرمانبردارى از خدا است بى‌كم و كاستى و تباهى. اسلام آيين همه پيامبران از آدم (ع) تا خاتم 6- بوده است (التبيان‌، 2/ 418؛ تفسير ابوالفتوح‌، 2/ 497). دين تنها از رابطه شخصى انسان با خدا سخن نمى‌گويد و فردى و آن جهانى نيست؛ بلكه به رابطه انسان با ديگران و زندگى اجتماعى و اين جهان نيز نظر دارد (مرجعيّت و روحانيّت‌، 83؛ ترجمه تفسير الميزان‌، 7/ 183- 158).

دين، شريعت، ملّت و مذهب:

دين را «شريعت» نيز مى‌گويند و اين هنگامى است كه مجموعه قوانين عملى دين را اراده كنند، و «ملّت» نيز گويند؛ زيرا افراد پراكنده را گرد هم مى‌آورد، و «مذهب» نيز خوانند؛ زيرا راهى است كه مردم در آن گام مى‌گذارند. بدين سان، دين، شريعت، ملّت و مذهب يكى بيش نيستند و اختلاف آنها اعتبارى است (تعريفات جرجانى‌، 47؛ كلّيّات العلوم، 2/ 328؛ «مفتاح الباب»، شرح باب حادى عشر، 71).

تقسيم بندى:

دين، تقسيم بندى‌هايى دارد. از آن جمله است تقسيم به وحيانى و غير وحيانى. اديان وحيانى عبارت‌اند از: زردشتى، يهودى، مسيحى و اسلام.

برخى اديان غير وحيانى عبارت‌اند از:

آنيميسم، توتميسم، هندوئيسم، بوديسم و كنفوسيوئيسم. تقسيم بندى ديگر دين، اديان توحيدى و غير توحيدى است (آشنايى با اديان بزرگ‌، حسين توفيقى/ 16).

شاخه‌هاى دين:

دين در مفهوم عام، عبارت از مجموع اصول و فروع است؛ امّا در مفهوم خاص، يكى از اين دو است (كلّيّات ابوالبقاء، 2/ 328). بدين سان، معناى عام دين، اصول و فروع شرايع را- كه از