ديگر، نوشته‌هايى كه جهت محبّت و مودّت و دوستى نوشته شود از ايراد الفاظ و معانى كه به فال نيكو گيرند، سيّما در مفتتح و اوايل سخن، غافل نشود، و از لفظى كه به فال نيكو نگيرند، احتراز كند، و رسم و آيين طوايف مختلفه در اين باب مختلف است.

و آنچه مذكور شد بر سبيل ايراد مثال‌[1] و نحو اشارت است تا دبير داند كه از امثال اين امور غافل نبايد شد، و فكر و احتياط [292/ چ‌] بسيار بايد كرد كه بسيار بوده كه از چنين غفلتها، فسادهاى عظيم متولّد شده يا غرضهاى كلّى فوت گشته‌[2]. و محصّل اصول آنچه در سخنان خطابى‌[3] معتبر است باب مدح و ذمّ و شكايت و اعتذار و باب مشاورت‌[4] است، و حكماى سابق [354/ مج‌] در اين ابواب قوانين مفيده قرار داده‌اند. اولى آن است كه دبير و منشى را معرفت آن قوانين حاصل باشد كه فوايد بسيار دارد.

[در اينجا] ذكر بعضى حكايات منشيان و دبيران مى‌شود.

حكايت‌

آورده‌اند كه اسكافى دبيرى بود از دبيران آل سامان، و آن صناعت نيكو آموخته بود در ديوان رسالت، و انشاى نوح بن منصور سامانى‌[5] محرّرى كردى. قدر او را نشناختند و به قدر فضل او را ننواختند. از بخارا هجرت كرد و به هرات، نزديك آلپ تكين، رفت.

آلپ تكين تركى خردمند صاحب تمييز بود. او را عزيز داشت و ديوان رسالت به او مفوّض نمود. و بنابر آنكه در دولت نوح بن منصور نورسيدگان پديد آمده بودند و بر قديمان استخفاف مى‌كردند، كار آلپ تكين به عصيان انجاميد، به جهت استخفاف و بى‌التفاتى كه در حقّ او رفته بود. حكم رفت‌[6] كه لشكرها جمع شوند و با آلپ تكين محاربه نمايند. پس، امير نوح، على بن محتاج الكسايى را، كه حاجب بود، به رسالت نزد آلپ تكين فرستاد با نامه‌اى مضمون آن‌[7] وعيد و تهديد بسيار، و چندان خشونت شده‌

[1] - چ:« امثال».

[2] - از آغاز اين پاراگراف تا اينجا در نسخه مج ميان عبارات قبلى آمده بود كه حسب تناسب موضوع و برابر چ تغيير جاداده شد.

[3] - مج:« خطايى».

[4] - همان:« مشاورات».

[5] - چ:« سامان».

[6] - همان:« كرد».

[7] - همان:« به».