او حاصل شود.

ديگر، صاحب فطالت‌[1] و زيركى و علوّ فهم و جودت راى بوده باشد.

ديگر، صاحب فكر و انديشه و معتاد به تأمّل و تفكّر و سكون و آرام بوده باشد، و نزق‌[2] و تندى و سرعت و خفّت بر طبع او غالب نباشد.

ديگر، نيك‌ذات و خيرانديش و راست‌گفتار و راست‌كردار و بااحتياط و صاحب‌[3] حزم بوده باشد.

ديگر، به اصالت نسب و شرف و حسب موسوم باشد، و اگر بعضى از آباء او به اين شغل موسوم و ممدوح باشند، انسب خواهد بود.

ديگر آنكه علومى كه در اين صنعت معتبر است بداند، چون علم لغت و نحو و منطق؛ خصوصا، فن خطابت و علم معانى و بيان و[4] معرفت آيات قرآنيّه و احاديث شريفه و امثال معروفه و حكايات مشهوره و امثال آن، و بر منشآت و مترسّلات‌[5] متقدّمان مطّلع باشد. و در اوايل ازمنه صدور اسلام، سالها اكثر[6] اوقات ترسّلات به الفاظ عربى بوده و از ترسّلات در زمان متقدّمان، ترسّل صاحب بن عبّاد و ابو اسحق صابى و قابوس و الفاظ حماد و قدامه و مقامات حميدى‌[7] و بديعى و حريرى و توقيعات بلعمى و احمد حسن و ابو نصر كندى معروف بوده. و بايد كه دبير بر كتب تاريخ مطّلع باشد، خصوصا تواريخى كه به فصاحت و بلاغت و حسن تأديه معروف باشد.

ديگر، بايد كه دبير و منشى كه احكام و ارقام و مكاتيب ملوك نويسد [291/ چ‌] صاحب تجارب باشد، و بر مراسلات سلاطين سابق و غيرهم اطّلاع داشته باشد، و عادات و رسوم آشنا و بيگانه و قواعد و سنن طوايف مختلفه را بشناسد، و اخلاق و طبايع هركس و هر طايفه را بداند؛ چه در تأثير هر سخنى و استحسان آن مراعات رسوم و قواعد و سنن و آداب و اطوار و اخلاق هر طايفه مدخليت تمام دارد، چنانكه حكما در كتاب خطابه بيان اين نموده‌اند.

[1] - مج:« مطانت».

[2] - خفت، سبكى؛ شتاب، چستى.

[3] - چ ندارد.

[4] - مج ندارد.

[5] - چ:« ترسّلات».

[6] - چ ندارد.

[7] - مج:« حميرى».