احوال باخبر است، همه امور بر وجه مطلوب و مرغوب منتظم مى‌گردد و فى الحقيقه عامل اصلى پادشاه است و ساير كاركنان ملك چون آلات و ادواتند و مانند چشم و گوش و دست و پايند كه بى‌خبر روح، كه مدبّر اصل است، كار ايشان مستقيم نيست. و در كلام حضرت امير المؤمنين- صلوات اللّه عليه- مذكور است كه، «من دلائل الدّولة التيقّظ بحراسة الأمور.» يعنى: «از دلايل دولت، بيدارى و هشيارى و خبردارى جهت حراست و محافظت كارهاست.» ليكن شرط است در اطّلاع داشتن و خبر گرفتن پادشاه از عمّال آنكه پادشاه را خاطر جمع باشد كه اگر خلاف قانونى از ايشان ظاهر شود، تدارك آن بر نحوى كه بايد و شايد مى‌كند و در اين باب تغافل و اهمال نمى‌كند. و در اين صورت منفعت خبر داشتن ظاهر است، امّا اگر آنچه طريقه تدارك باشد ملك نداند، يا اگر داند به واسطه بعضى موانع نتواند، يا اگر داند و تواند و ليكن به واسطه سستى و كاهلى يا به واسطه اشتغال به عيش و فراغت متوجّه آن نمى‌شده باشد و به غفلت مى‌گذرانيده باشد، در اين صورت خبر نداشتن اصوب است؛ چه عاملان ملك هرگاه بدى از ايشان سرزند، خوف آن دارند كه چون پادشاه بر آن مطّلع شود تدارك خواهد نمود و اقلّا به ايشان بى‌اعتقاد خواهد شد و رنجيده‌خاطر خواهد شد و گوشمال خواهد داد. به سبب اين خوف جرئت تمام بر امور غير عرض نمى‌نمايند و اگر گاهى اندك جرئتى كنند، در زير بار اين خوف و انديشه هستند. و اگر بر ايشان ظاهر شود كه ملك بعد از اطّلاع تداركى نمى‌كند و او را رنجشى به‌هم نرسد و اعتقاد خود نسبت به ايشان تغيير نمى‌دهد، جرئت ايشان بسيار زياده خواهد شد و در آن خطر بسيار است.

شرط ششم آن است كه پادشاه دست هركس را [152 آ] در شغل خود قوى دارد تا به تمكّن و استقلال تمام از عهده تمشيت مهمّ خود بيرون توانند آمد و صاحبان منصبهاى بزرگ و مردمان صاحب اقتدار و شوكت بر عاملان جزئى، كه از ديوان پادشاه منصوب باشند، تعدّى و تطاول نتوانند نمود و اجراى احكام حسابى بر مردم سركش و قوى توانند نمود و دفع غايله مردمان قوى از ضعيفان بر ايشان آسان باشد. و هركس در كار خود مطلق العنان باشد و هيچ‌كس در كار ديگرى دخل نتواند كرد و هيچ عامل در شغل خود سست و ضعيف نباشد كه ضعف عاملان و منصوبان دولت، در ضعف هيبت رونق‌