فصل چهارم: در فضيلت توكّل و رضا

خداى عز و جلّ در قرآن مجيد فرموده: وَ عَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌[1] يعنى: «بر خداى عز و جلّ توكّل كنيد اگر شما از اهل ايمانيد.» و فرموده: فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ‌[2] خطاب است به حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله. مضمون خطاب شريف آن است كه، «هرگاه عزم كردى بر امرى از امور، توكّل كن بر خداى عز و جلّ به درستى كه خداى [74 ب‌] دوست مى‌دارد متوكّلان را. و فرموده: وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ‌[3] يعنى: «هركه توكّل كرد بر خداى عز و جلّ او بس است او را.» يعنى، كفايت مهمّات و وصول به سعادات او را به تأييد الهى حاصل مى‌شود. و خداى عز و جلّ فرموده در مدح جمعى از مؤمنان كه، «رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ.»[4] يعنى: «خداى عز و جلّ از ايشان خشنود شد و ايشان از خداى خشنود شدند.»

و از حضرت امام جعفر صادق 7 منقول است كه، «خداى عز و جلّ وحى فرستاد به حضرت داوود 7 كه، معتصم نشد به من هيچ بنده‌اى از بندگان، بدون يكى از خلق من كه شناخته باشم من اين را از نيّت او. پس، كيد كند با او آسمانها و زمينها و آنچه در آسمانها و زمينهاست، مگر آنكه مى‌گردانم به جهت او بدر شد از ميان ايشان. و معتصم نشد بنده‌اى از بندگان من به يكى از خلق من كه شناخته باشم آن را از نيّت او، مگر آنكه قطع مى‌كنم اسباب آسمانها [را] از دست او و غايب مى‌سازم زمين را از زير او و باكى ندارم كه به كدام وادى هلاك شود.»

و آن حضرت فرموده كه، «توانگرى و عزّت جولان مى‌كنند؛ پس هرگاه فيروزى يافتند به موضع توكّل وطن مى‌كنند در آنجا.»

و على بن سويد گويد كه، «از حضرت امام موسى كاظم 7 پرسيدم از آيه‌ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ‌ حضرت فرمود: «توكّل بر چند درجه است: اوّل آنكه توكّل كنى بر خداى تعالى در امورت بالتّمام. پس، هرچه با تو كند، به آن راضى باشى و دانى كه بازنمى‌دارد از تو خيرى و فضلى را و بدانى كه حكم در آن به سوى اوست. پس، توكّل‌

[1] - مائده: 23.

[2] - آل عمران: 159.

[3] - طلاق: 3.

[4] - مائده: 119.