فصل پنجم: در تفسير بعضى آيات كه متعلّق است به توبه‌

بعضى از علما گفته‌اند كه، در قرآن مجيد ذكر توبه در قرب صد و پنجاه آيه مذكور شده. و چون تفصيل و بيان جميع آيات موجب تطويل بسيار مى‌شود، ما در اين مقام بر تفسير يك آيه اكتفا نموديم:

قال اللّه تعالى: وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ يُصِرُّوا عَلى‌ ما فَعَلُوا وَ هُمْ يَعْلَمُونَ، أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ‌[1].

يعنى: «آن كسانى كه هرگاه بكنند فاحشه‌اى- يعنى، فعل زشت، و اصل فحش پاى از حدّ بيرون نهادن است و از سدى و جابر منقول است كه مراد زناست- يا ظلم كنند بر نفسهاى خود- يعنى، مرتكب معاصى شوند- به ياد آورند خداى عز و جلّ را و استغفار كنند از گناهان خود.»

بعضى گفته‌اند مراد از ياد خدا كردن آن است كه ياد عرض اكبر كنند- يعنى، روزى كه ايشان و گناهان ايشان بر خداى عز و جلّ عرض مى‌شود به ياد آورند. و بعضى گفته‌اند مراد آن است كه در خويشتن ياد آرند كه خداى تعالى ايشان را از آن بخواهد پرسيدن؛ پشيمان شوند و به استغفار مشغول شوند. و بعضى گفته‌اند مراد آن است كه ذكر خداى تعالى به زبان كنند، به تسبيح و تهليل‌[2] و استغفار، و طلب مغفرت كنند از خداى عز و جلّ و از او طلب آمرزش كنند. و در خبر آمده كه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله فرمود: «ما اصرّ من استغفر و لو عاد فى اليوم سبعين مرّة»[3]. يعنى: «اصرار بر گناه نكرده كسى كه استغفار و توبه كند، و اگر چه در روزى هفتاد نوبت عود كند». و در خبر آمده كه، «طوبى لمن وجد فى صحيفته تحت كلّ ذنب استغفر اللّه» يعنى: «خوش آن را كه يافته شود در صحيفه اعمال او در زير [هر] گناهى استغفر اللّه». و در خبر است كه حضرت امام محمّد باقر 7 فرمود كه، «هركه او بگويد: خ استغفر اللّه الّذى لا اله الّا هو الحىّ القيّوم و اتوب اليه خ عقب هر

[1] - آل عمران: 135 و 136.

[2] - تسبيح كردن، لا اله الّا اللّه گفتن.

[3] - بحار الانوار، ج 93، ص 282.