دلى حفظكننده و يادگيرنده و زبانى گوينده و چشمى بيننده نگرنده؛ «ليفهم معتبرا» تا آنكه بفهمد به سبب آن دل چيزها را و عبرت گيرد و از حال بعضى بر حال بعضى استدلال كند و بر حقيقت دنيا و آفات و خطرهاى آن مطّلع شود، و دل در آن نبندد و به همگى همّت متوجّه تحصيل سعادت ابدى جاودانى گردد؛ «و يقصّر مزدجرا» و باز ايستد از گناه در حالتى [19 آ] كه زجركننده نفس خود باشد از كارهاى ناشايست كه خداى عز و جلّ از آن منع كرده؛ «حتّى اذا قام اعتداله» تا آنكه چون قائم شد اعتدال او، يعنى به حدّ جوانى كه كمال تمامى و اعتدال مزاج انسانى است رسيد؛ «و استوى مثاله» و راست شد مثال و پيكر او؛ «نفر مستكبرا» رميد از حق تعالى در حالى كه گردنكش بود از طاعت الهى، و مشغول بود به معاصى و مناهى؛ «و خبط سادرا» و خبط كرد و روى به فساد درآورد در آن حال كه بازى‌كننده بود در ملاهى، يعنى به لهو و لعب و چيزهاى دنيا كه دل را از حقّ و راه حقّ غافل مى‌سازد مشغول بود و به آن بازى مى‌كرد؛ «ماتحا فى غرب هواه» يعنى، آب كشنده بود از دلو بزرگ هوا و هوس. يعنى، از دلو بزرگ آرزو آب مى‌كشيد و به كشتزار عاقبت خود روان مى‌نمود و پيداست كه از آب هوا و هوس در كشتزار بندگى چه زراعت سبز خواهد شد و بر صحايف اعمال چه نوشته خواهد گرديد.

«كادحا سعيا لدنياه» يعنى، رنج كشنده جهد نماينده بود از براى دنياى خود؛ «فى لذّات طربه» در لذتهاى خوشى خويش «و بدوات اربه» و در خاطر درآمدهاى حاجت خود. يعنى، مشغول به هر خيالى و آرزويى كه در خاطر او درآيد مى‌بوده؛ «ثمّ لا يحتسب رزيّة» يعنى، در آن حال كه مشغول بود به لذّات و غافل بود از عاقبت حال، گمان نمى‌برد مصيبتى را كه برسد به او. يعنى، از مرگ و آفاتى كه آدمى را در پيش است غافل بود و گمان آنها به خود نمى‌برد؛ «و لا يخشع تقيّة» و نمى‌ترسيد و انديشه نداشت از محذورى و بليّتى كه رخ نمايد؛ «فمات فى فتنته غريرا» پس، در آن حال غفلت بمرد در فتنه روزگار خود در حالتى كه مغرور بود و غافل بود از غضب پروردگار؛ «و عاش فى هفوته يسيرا» و زندگانى كرد در ايّام لغزيدن خود از راه حقّ اندكى. يعنى، زندگانى و عيش او بيش از زمان اندك نبود؛ «لم يفد عوضا» فايده نگرفت عوضى را در دنيا از آنچه فوت كرده بود از امور عقبى. يعنى، در عوض عمرى كه تلف كرد و روزگار و وقتى كه ضايع كرد فايده و