بررسى اين
تفسير نشان مىدهد كه مؤلف عبارت «نزلت فى ...» را در حوزهاى وسيع به كار برده
است و به قيودى كه بعدها عالمان براى تشخيص سبب نزول بودن يك روايت وضع كردهاند،
مانند همزمانى واقعه با زمان نزول قرآن و همچنين تأخر نزول آيه از واقعه، توجه
نداشته است. از اين رو، در برخى موارد سبب نزولى كه براى آيه ذكر مىشود، همزمان
با نزول وحى نيست؛ مانند اينكه سبب نزول آيات 28 سوره ص و 4 عنكبوت و 21 جاثيه را
نبرد على عليه السلام، حمزه و عبيدة بن عبدالمطلب در جنگ بدر با وليدبن مغيره و
عُتبه و شيبه دانسته است. البته تنها در تفسير آيه 4 سوره عنكبوت از تعبير «نزل فى
...» استفاده كرده است. با توجه به اينكه هر سه سوره مذكور مكى است، نمىتوان
نزول اين آيات را در جنگ بدر دانست و چنين مواردى بيشتر به تفسير و تطبيق آيه
مىماند تا ذكر سبب نزول.[1] در دو
مورد مؤلف پس از ذكر اينكه آيه درباره شخص خاصى نازل شده است، مىگويد: داستان آن
در فلان سوره آمده است. درباره آيه 7 سوره مجادله مىنويسد: «نزلت هذه الآيت فى
صفوان بن اميه و ختنه و قصتهم مذكوره فى سورة حم السجده»، اشاره به اين فرد را ذيل
آيه وَ يَوْمَ يُحْشَرُ
أَعْداءُ اللَّهِ إِلَى النَّارِ فَهُمْ يُوزَعُونَ (فصلت/ 18)[2]
چنين مىيابيم: «صفوان بن اميه و ختناه ربيعه بن عمرو و حبيب بن عمرو و سائر
الكفار.» در اين آيه نيز جز ذكر نام دو تن از بستگان صفوان، توضيح بيشترى درباره
واقعهاى كه سبب نزول آيه تلقى شده، نداده است.
6.
مباحث فقهى
در
تفسير الواضح بدون بحث درباره اختلاف آراى فقها، ذيل هر آيه كه به بيان احكام
اختصاص داشته، مسأله فقهى بهطور موجز تبيين و توضيح داده شده است؛ مثلًا ذيل آيه
178 سوره بقره كه درباره احكام ديه است، عبارت
فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ را چنين تفسير كرده است: كسى كه از
قصاص قاتل درگذرد و «ديه» را برگزيند بايد به گونهاى نيكو «معروف» ديه را بگيرد؛
يعنى اگر ديه كامل است، در سه سال و اگر دو ثلث يا نصف است در دو سال و اگر ثلث
است در يك سال.»
[2] . براى مورد، ر. ك: المجادله/ 1؛ الحجرات/ 2 كه
البته ظاهراً اشاره به نزول آياتى ديگر درباره يك شخص است، نه يكى دانستن سبب نزول
آيات سوره مجادله و حجرات.