د) مقايسه با تفسير جامع البيان‌

براى بررسى رابطه الواضح با آموزه‌هاى تفسيرى ابن‌عباس، به عنوان چهارمين نمونه براى مقايسه، تفسير طبرى را كه جامع روايات تفسيرى گوناگون است برگزيديم. در اين بررسى سوره حمد و 50 آيه نخست سوره بقره در دو تفسير با هم مقايسه شد. اين بررسى نشان مى‌دهد، همه روايات تفسيرى كه طبرى با سندهاى مختلف از ابن‌عباس ذكر كرده است، در الواضح هم آمده است؛ البته بدون سند و با رعايت اختصار كه شيوه مؤلف الواضح است. موارد اختلاف ميان دو تفسير بسيار اندك است.

موارد تشابه: همان‌طور كه گفته شد، طبرى تفسير ابن‌عباس را با سند كامل و از طرق متعدد ذكر كرده است. گاه طبرى يك «متن» را كه از چند طريق دريافت كرده است به طور كامل مى‌آورد. گاه نيز در ذيل يك آيه ممكن است آرايى متفاوت، اما نه متعارض، از ابن‌عباس نقل كند. براى نشان دادن شباهت فراوان روايات تفسيرى ابن‌عباس در تفسير طبرى با الواضح سعى شده است، رواياتى با طرق مختلف انتخاب شود؛ اما براى رعايت اختصار تنها نام راوى قبل از ابن‌عباس را ذكر مى‌كنيم.

- البقره: 1 «لاريب فيه» عن ابى صالح عن ابن‌عباس: «لاشك فيه.»[1] (طبرى، 1420/ 1999، ج 1، ص 129) طبرى همين معنا را با دو سند ديگر از ابن‌عباس‌[2] و به طرق ديگر از مجاهد، عطاء، سدى، قتاده و ربيع بن انس آورده است. گاه طبرى دو قول از ابن‌عباس مى‌آورد.[3] مثلًا در تفسير «بالغيب» (همان، ص 134)، (البقره، 2) آورده: ...

عن عكرمه او عن سعيد بن جبير عن ابن‌عباس: «بما جاء منه يعنى من الله.»

عن ابى صالح عن ابن‌عباس: «فما غاب عن العباد من امر الجنه و امر النار و ما ذكر الله تبارك و تعالى فى القرآن.»[4]

در الواضح نيز «ريب» به «شك» معنا شده است، البته با توضيحاتى اضافه و دو قول مذكور درباره غيب با ذكر عبارت «و يقال» چنين آمده است: «الذين يؤمنون بالغيب» بما غاب‌

[1] . طبرى، محمد بن جرير، جامع البيان فى تأويل القرآن، دارالكتب العلميه، بيروت، 1420/ 1999؛

[2] . براى نمونه‌هاى ديگر ر. ك به: همان، ص 93، حمد/ 2؛ ص 105، حمد/ 6؛ ص 182، بقره/ 19؛ ...

[3] . براى نمونه‌هاى ديگر ر. ك به: همان، ص 136، بقره/ 3؛ ص 155، بقره/ 10؛ ص 171، بقره/ 16.

[4] . همان.