نام کتاب : قرآن و فرهنگ زمانه نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 121
امام فخر
رازى گمان كرده است كه از سخنان بيشتر فلاسفه انكار جن بر مىآيد.
مستند
او نيز اين سخن شيخ الرئيس، ابوعلى سينا، در رساله حدود الاشياء است.
ابوعلى
سينا در تعريف جن مىگويد:
جن،
جاندارى از جنس هواست كه به شكلهاى گوناگون درمىآيد.
سپس
همو مىافزايد:
اين
از قبيل تعريف شرح الإسمى واژه جن است.
فخر
رازى مىگويد:
اين
سخن اخير او دليل بر آن است كه تعريف ياد شده، توضيح مفهوم اين واژه است؛ وگرنه جن
وجود خارجى ندارد.[1]
ترجمه
عربى دائرة المعارف الاسلامية نيز به استناد اين برداشت فخر رازى، انكار قاطعانه
جن را به شيخ الرئيس نسبت داده است و مىگويد:
اما
ابن سينا در تعريف كلمه جن بىهيچ پردهپوشى، بر اين تأكيد دارد كه حقيقت و
واقعيتى در پس اين واژه نيست.[2]
برداشت
فخر رازى اشتباه است و منظور بوعلى نيز اين است كه تعريفش از جن، تعريف كامل و
جامع منطقى نيست، بلكه رسم ناقص است كه از شرح الإسم تجاوز نمىكند؛ چنان كه
مىگويند: «سعدانه يك نوع گياه است.» اين تعريف هيچ يك از مؤلفههاى اصلى تعريف
(جنس و فصل قريب) را ندارد؛ بنابراين تعريفى است به كمك برخى از لوازم و آثار، نه
با جنس و فصل قريب.
در
نتيجه نسبت انكار حقيقت جن به كسى چون شيخ الرئيس- كه بزرگترين فيلسوف مسلمان و
انديشمندى برجسته و معتقد به اسلام و قرآن است- جفاست.
شگفت
آن كه فخر رازى در ادامه سخنش مىگويد:
اما
بيشتر اهل ملل و باورمندان به پيامبران، وجود جن را باور داشتهاند.[3]