روايت استنادى وى ثابت نيست.

29 و 30. معوّذتان: يعقوبى اين دو سوره را از آخرين سوره‌هاى مدنى شمرده است‌[1]، ولى روايات معارض بسيارى خلاف آن را ثابت مى‌كند.

آيات استثنايى‌

در نوشته‌هاى برخى از قدما آمده است كه در برخى سوره‌ها، آياتى بر خلاف اصل سوره آمده است. يعنى اگر سوره مكى است برخى آيات آن مدنى و اگر مدنى است برخى آيات آن مكى است. البته ما با تتبّعى كه انجام داده‌ايم به خلاف اين نظر دست يافته‌ايم؛ هر سوره‌اى كه مكى است تمام آن مكى است و هر سوره‌اى كه مدنى است تمام آن مدنى است‌[2]. در اين كتاب به چند نمونه به اختصار اشاره مى‌شود:

نمونه اول: گفته‌اند: در سوره مائده آيه‌ «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ، الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً ...»[3] در عرفات بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نازل شد[4]، ولى اين توهم بر اساس آن است كه معيار و شاخص مكى و مدنى را مكان بدانيم و بگوييم هر سوره‌اى كه در مكه نازل شده مكى است گرچه پس از هجرت نازل شده باشد. در صورتى كه معيار مكى يا مدنى بودن زمان هجرت است و تقسيم مكى و مدنى به پيش از هجرت و پس از هجرت برمى‌گردد.

نمونه دوم: گفته‌اند: سوره توبه، آيه‌هاى‌ «ما كانَ لِلنَّبِيِّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَ لَوْ كانُوا أُولِي قُرْبى‌ ... إِنَّ إِبْراهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ»[5] هنگام وفات ابو طالب در مكه نازل شده در حالى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به او وعده داد تا براى آمرزش وى دعا كند[6]. اين گفته از كسانى است كه سعى بر آن دارند تا ابو طالب را موقع وفات كافر بشمارند. و در جاى خود، واهى و مغرضانه بودن اين پندار را ثابت نموده‌ايم. لذا صحيح همان است كه طبرسى در تفسير خود آورده كه گروهى از مسلمانان پس از فتح مكه، از

[1] تاريخ يعقوبى؛ ج 2، ص 35.

[2] ر. ك: التمهيد؛ ج 1، ص 237- 169.

[3] مائده 5: 3.

[4] تاريخ القرآن؛ ص 27.

[5] توبه 9: 114- 113.

[6] صحيح بخارى؛ ج 2، ص 119 و ج 6، ص 87.