مدت نزول‌

مدت نزول تدريجى قرآن بيست سال است. نزول قرآن سه سال بعد از بعثت آغاز و تا آخرين سال حيات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله ادامه داشت. ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى رازى (متوفاى 328) حديثى آورده است كه حفص بن غياث از امام جعفر صادق عليه السّلام مى‌پرسد: با آن كه نزول قرآن در مدت 20 سال بوده، چرا خداوند فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ»[1] محمد بن مسعود عياشى سمرقندى (متوفاى 320) از ابراهيم بن عمر صنعانى نقل مى‌كند كه به حضرت امام صادق عليه السّلام عرض كرد: چگونه قرآن در ماه رمضان نازل گرديده با آنكه در مدت بيست سال نازل شده است؟[2] علىّ بن ابراهيم قمى مى‌گويد: از امام صادق عليه السّلام سؤال شد: چگونه قرآن در ماه رمضان نازل گرديد، با آنكه در طول بيست سال نازل شده است؟[3] امام صادق عليه السّلام در روايات مذكور تصريح فرمودند: «... ثم نزل في طول عشرين عاما ...» كه ابن بابويه صدوق‌[4] و علامه مجلسى‌[5] و سيد عبد اللّه شبّر[6] و ديگران اين نظر را برگزيده‌اند[7].

سعيد بن مسيّب، (متوفاى 95)، از بزرگان تابعين و از فقهاى سبعه مدينه، مى‌گويد: قرآن بر پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله در سن 43 سالگى نازل شد[8] و اين غير از بعثت است كه به اتفاق امّت در سن 40 سالگى بوده است. واحدى نيشابورى از عامر بن شراحيل شعبى، از فقها و ادباى تابعين (20- 109)، نقل مى‌كند كه گفته است:

«مدت نزول قرآن حدودا بيست سال بوده است»[9]، و نيز امام احمد بن حنبل از وى نقل مى‌كند كه گفته است: «نبوت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در سن چهل سالگى بوده است و پس از سه سال، قرآن در مدت بيست سال نازل شده» و ابو الفداء، معروف به ابن كثير

[1] بقره 2: 185. ر. ك: اصول كافى؛ ج 2، ص 628، حديث 6.

[2] تفسير عياشى؛ ج 1، ص 80، حديث 184.

[3] تفسير قمى؛ ج 1، ص 66.

[4] شيخ صدوق؛ الاعتقادات؛ ص 101.

[5] بحار الانوار؛ ج 18، ص 250 و 253.

[6] عبد اللّه شبّر؛ تفسير شبّر؛ ص 350.

[7] ر. ك: جلال الدين سيوطى؛ الاتقان في علوم القرآن؛ ج 1، ص 40.

[8] حاكم نيشابورى؛ المستدرك على الصحيحين؛ ج 2، ص 610.

[9] علىّ بن احمد واحدى نيشابورى؛ اسباب النزول؛ ص 3.