مى‌گويد: «سند اين نقل كاملا صحيح است»[1]. ابو جعفر طبرى از عكرمه روايت كرده كه ابن عباس گفته است: «نزول قرآن، از آغاز تا پايان، بيست سال به طول انجاميد»[2].

ابو الفداء اسماعيل بن كثير دمشقى (متوفاى 774) از محمد بن اسماعيل بخارى حديثى مى‌آورد كه ابن عباس و عايشه گفتند: «قرآن به مدت ده سال در مكه و ده سال در مدينه نازل شد» و نيز از ابو عبيد قاسم بن سلام روايت بيست سال نزول قرآن را آورده و در پايان گفته است: «هذا اسناد صحيح»[3].

در اينجا سه پرسش مطرح مى‌شود:

- چگونه نزول قرآن يا آغاز نزول آن در شب قدر بوده است در حالى كه بعثت پيامبر در 27 رجب با پنج آيه از اول سوره علق آغاز شد؟

- چگونه نزول قرآن در شب قدر انجام گرفته است در حالى كه قرآن در مدت بيست سال، نجوما يعنى هر چند آيه و در مناسبت‌هاى مختلف و پيش‌آمدهاى گوناگون، نازل شده است؟

- كدام آيات يا سوره براى نخستين بار بر پيامبر نازل شده است؟ اگر اولين آيات يا اولين سوره، سوره علق و پنج آيه از ابتداى آن است، چرا به سوره حمد «فاتحة الكتاب» مى‌گويند؟

جواب پرسش اول و سوم روشن است. زيرا نزول قرآن، چنان‌كه اشاره شد، سه سال پس از بعثت انجام گرفته است. در سه سال اول بعثت، دعوت به گونه سرّى انجام مى‌گرفت و هنوز براى اسلام كتابى نازل نشده بود. تا آن كه آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ ...»[4] نازل گرديد و پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به اعلام علنى دعوت مأموريت يافت و نزول قرآن آغاز شد[5]. اما چرا به سوره حمد «فاتحة الكتاب» مى‌گويند، اگر اين نام را در زمان حيات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله بر آن سوره اطلاق كرده باشند[6]، بدين دليل است كه اولين سوره‌

[1] ر. ك: ابن كثير؛ البداية و النهاية في التاريخ؛ ج 3، ص 4. الاتقان؛ ج 1، ص 45. طبقات ابن سعد؛ ج 1، ص 127.

[2] تفسير طبرى؛ ج 2، ص 85.

[3] ابن كثير؛ فضائل قرآن( در پايان تفسير ابن كثير چاپ شده است) ص 2.

[4] حجر 15: 94.

[5] ر. ك: التمهيد؛ ج 1، ص 108 به بعد.

[6] ممكن است اين نام پس از رحلت پيامبر و موقعى كه جمع قرآن صورت گرفت بر آن سوره اطلاق شده باشد به اعتبار آنكه در ابتداى مصحف قرار گرفته است.