«ليلة الجهنى» نيز گويند به شرحى كه در حديث ابو حمزه ثمالى آمده است‌[1].

سه سال تأخير نزول‌

آغاز وحى رسالى (بعثت) در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت (609 ميلادى) بود[2]، ولى نزول قرآن به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت. اين سه سال را به نام «فترت»[3] مى‌خوانند. پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام مى‌داد تا آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ»[4] نازل شد و دستور اعلان دعوت را دريافت كرد[5]. ابو عبد اللّه زنجانى گويد: «پس از نزول آيه‌ «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ...»[6] تا مدت سه سال قرآن نازل نشد و اين مدت را فترت وحى مى‌نامند؛ سپس قرآن به صورت تدريجى نازل گرديد كه مورد اعتراض مشركين قرار گرفت»[7]. چنان‌كه در آيه‌ «لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً»[8] به آن اشارت رفت.

[1] ر- ك: وسائل الشيعة ج 10 ص 355. التمهيد ج 1 ص 108.

[2] در اين كه بعثت در 27 ماه رجب اتفاق افتاده است، روايات بسيارى وارد شده و در آن‌ها عبادات ويژه‌اى سفارش شده است؛ زيرا آن روز را پيوسته باب فتح بركات دانسته‌اند.( ر. ك: ابن الشيخ؛ الأمالى؛ ص 28. كافى؛ ج 4، ص 149. بحار الأنوار؛ ج 18، ص 189. وسائل الشيعة؛ ج 7، ابواب الصوم المندوب، باب 15، حديث 7- 1. مناقب ابن شهرآشوب؛ ج 1، ص 150. سيره حلبيّة؛ ج 1، ص 238. منتخب كنز العمال در حاشيه مسند احمد؛ ج 3، ص 362)؛ ولى ابو جعفر طبرى آملى( 224- 310) روايتى دارد كه به استناد آيه 41 سوره انفال« وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ» آغاز بعثت را روز 17 رمضان دانسته است؛ زيرا اين آيه درباره جنگ بدر كه در همين زمان اتفاق افتاد، نازل شد و ظاهرا ابو عبد اللّه زنجانى آن را تأييد كرده است( تاريخ القرآن؛ ص 7). ولى آيه كريمه صرفا اشاره دارد كه در اين روز آيه‌هايى از قرآن درباره انفال و ديگر شئون مربوط به جنگ بر پيامبر نازل شده است؛ اما درباره آغاز نزول قرآن يا بعثت در اين روز سخنى در بين نيست( التمهيد؛ ج 1، ص 106).

[3] فترت به معناى سستى و كاهش يافتن است. در اينجا كنايه از قطع تداوم وحى قرآنى مى‌باشد.

[4] حجر 15: 94.

[5] ر. ك: سيره ابن هشام؛ ج 1، ص 280. ابو الحسن علىّ بن ابراهيم القمى؛ تفسير قمى؛ ذيل آيه 94 سوره حجر.

مناقب ابن شهرآشوب؛ ج 1، ص 40.

[6] علق 96: 1.

[7] تاريخ القرآن؛ ص 9.

[8] فرقان 25: 32.