بدوى‌ترين قبايل تا متمدن‌ترين جوامع بشرى آن روز، باورهايى از جهان هستى و مبدأ آفرينش و تقدير و تدبير داشتند، كه با حقيقت فاصله زيادى داشت و به تصوّراتى خيال گونه مى‌مانست. با داشتن چنين شناختى، بشر آن روز هرگز نمى‌دانست از كجا آمده و چرا آمده و به كجا مى‌رود. انبيا با آن كه جواب اين پرسش‌ها را داده بودند، ولى گفتار انبيا با گذشت زمان دست‌خوش تحوّل و تحريف گرديده بود؛ تا آن كه قرآن مجيد از نو پاسخ‌هاى روشن و قاطعى در تمامى اين زمينه‌ها ارائه نمود.

با مختصر مراجعه به گفته‌ها و نوشته‌هاى سلف، در رابطه با مبدأ و معاد و راز آفرينش و صفات جمال و جلال پروردگار و روش و شيوه‌هاى انبياى عظام و مقايسه آن با آن چه قرآن بيان داشته، اين تفاوت فاحش به خوبى آشكار مى‌گردد. شايد تبيين اين تفاوت، براى كسانى كه از عادات و رسوم و عقايد جاهليّت باخبر باشند چندان مشكل نباشد. چه در يونان كه مركز دانش و بينش جهان آن روز به شمار مى‌رفت، چه در جزيرة العرب كه دورافتاده‌ترين جوامع بشرى به حساب مى‌آمد، حتى با مراجعه به كتب عهدين كه رايج‌ترين نوشته‌هاى دينى آن دوران شناخته مى‌شد، اين تفاوت آشكار مى‌گردد. بررسى‌ها در اين زمينه بسيار است و نيازى به تكرار نيست، نمونه‌هايى از آن را در ادامه مى‌آوريم.

درباره تشريع احكام و قوانين حاكم بر نظام حيات اجتماعى، مبانى تشريعات وحيانى داراى دو امتياز است كه در ديگر تشريعات وضعى (بشرى) وجود ندارد، يا كمتر رعايت شده است.

اوّل: مبرّا بودن از هرگونه گرايش‌هاى منحرف‌كننده كه ممكن است در قوانين وضعيّه تأثيرگذار باشد. تجربه نشان داده كه اين امكان، در اكثريّت قوانين وضع‌شده بر دست انسان‌ها، تحقق يافته است. حتى انسان‌هاى بزرگ، هر چند سعى در پرهيز از گرايش‌هاى قومى، نژادى، منطقه‌اى، گروهى و صنفى نموده‌اند؛ باز ناخودآگاه لغزيده‌اند. امروزه، بشريّت از ناهنجارى اين‌گونه قوانين وضعى، چه در سطح بين المللى و چه در محدوده‌هاى خاص، هنوز رنج مى‌برد.

دوم: رعايت سه بعد در حيات انسان، كه لازمه زندگى اجتماعى وى در اين‌