آن‌كه كار بقاعى را ناپسند خوانده- خود رساله‌اى به نام «تناسق الدرر في تناسب السور» نگاشته و در عرضه اين‌گونه مطالب بدون پشتوانه اسراف ورزيده است؛ از جمله مناسبت سوره «مسد» با سوره «توحيد» كه پس از آن واقع گرديده را در وزن و قافيه (حرف دال) گرفته، گويد: «سوره" مسد" به آيه‌ «فِي جِيدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ»[1] ختم مى‌شود و سوره" توحيد" به آيه‌ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»[2] آغاز مى‌گردد، كه حرف آخر هر دو آيه" دال" است»[3] و ازاين‌گونه تكلّفات كه آدمى از شنيدن آن رنج مى‌برد. به گفته سيد قطب: «قرآن آن اندازه شكوهمند و بزرگ‌قدر است و عظمت آن فراگير، كه نيازى به اين‌گونه تكلّفات بى‌رنگ و بى‌مايه ندارد». جاى شگفتى است كه برخى از مفسّرين عالى‌قدر ما، اين‌گونه گفته‌ها را پى‌گيرى كرده در كنار مطالب ارزش‌مند و والاى تفسير خود درج كرده‌اند[4].

لذا متذكّر مى‌شويم، كه هيچ تناسب معنوى ميان سوره‌ها با يكديگر وجود ندارد و هرگز ترتيب موجود بين سوره‌ها توقيفى نيست، بلكه پس از رحلت پيامبر گرامى صلّى اللّه عليه و آله بر دست صحابه، از روى برخى مناسبت‌هاى اعتبارى- مثلا بزرگى و كوچكى سوره‌ها و از اين قبيل- انجام گرفته است؛ كه شرح آن در فصل‌هاى قبلى آمد.

و- نكته‌ها و ظرافت‌ها

از ويژگى‌هاى ديگر قرآن- كه مايه شگفتى عرب گرديد: دقّت در به كار بردن نكات بديعى و ظرافت‌هاى سخن‌ورى است. در قرآن انواع استعاره‌ها و تشبيه و كنايه و مجاز و نكته‌هاى بديعى به حدّ وفور به كار رفته است. با وجود آن كه در تمامى موارد چارچوب شيوه‌هاى متعارف عرب رعايت شده، ولى مورد كاربرد با چنان ظرافت و دقّت انجام شده كه موجب حيرت ارباب سخن و نكته‌سنجان عرب گرديده است. سخن‌دانان پذيرفته‌اند كه تشبيهات قرآنى متين‌ترين تشبيهاتى است‌

[1] مسد 111: 5.

[2] اخلاص 112: 1.

[3] سيوطى؛ تناسق الدرر؛ ص 71، اين رساله با نام« أسرار ترتيب القرآن» به تحقيق عبد القادر احمد عطا به چاپ رسيده است.

[4] همچون مفسر گران‌قدر طبرسى عظيم، در تفسير پرارج و گران‌قيمت خود« مجمع البيان».