آيات آن رعايت شده مورد توجّه قرار دهد، خواهد يافت كه قرآن همان گونه كه از لحاظ فصاحت الفاظ و شرف و بلنداى معانى معجز است، بر حسب ترتيب و نظم آيات آن نيز معجز است. و شايد كسانى كه اعجاز قرآن را بر حسب اسلوب گفته‌اند همين را خواسته‌اند. ولى- متأسفانه- مى‌بينم كه بيشتر مفسرين از اين نكته غفلت ورزيده‌اند و بدان توجّهى ننموده‌اند».

آن‌گاه گفته شاعر را يادآور مى‌شود:

ستارگان را گرچه ديدگان ما كوچك مى‌بيند، گناه از ديدگان است نه در ستارگان كه كوچك مى‌نمايند».

تذكّر لازم: برخى علاوه بر تناسب آيات، مسأله تناسب سوره‌ها را نيز مطرح ساخته و خواسته‌اند ترتيب موجود ميان سوره‌ها را توقيفى بدانند. بلكه برخى از اين فراتر رفته آن را حكمت بالغه الهى گرفته، شاهدى بر اعجاز قرآن در ترتيب سوره‌ها دانسته‌اند[1]. برهان الدين بقاعى (متوفاى 885) تفسير گسترده‌اى دارد به نام «نظم الدرر في تناسب الآيات و السور» كه به افراط در اين زمينه سخن گفته و از حدّ اعتدال بيرون رفته است. مطلب را از آنجا شروع مى‌كند كه تناسب ميان «استعاذه» و «بسمله» در آن است كه «استعاذه» با حرف «الف» شروع مى‌شود و اشاره به ابتداى آفرينش است؛ ولى «بسمله» با حرف «باء» كه حرف «شفوى» است شروع و با حرف «ميم» ختم مى‌شود كه اشاره به «معاد» است. پس استعاذه و بسمله مبدأ و معاد را فرا گرفته‌اند. به علاوه، يك تناسب دورانى ميان آخر قرآن (كه به دو سوره معوّذتين ختم مى‌شود) و ابتداى قرآن كه با «استعاذه» شروع مى‌شود، قايل شده، كه هرگاه كسى بخواهد در تلاوت قرآن، آخر آن را به اول آن وصل كند، اين تناسب رعايت شده است‌[2]. آن‌گاه در بيان پيوستگى سوره‌ها به يكديگر سخنان بسيارى گفته كه عموما فاقد دليل و تعجب برانگيز است.

شگفت‌آورتر، معاصر وى جلال الدين سيوطى، با آن ذكاوت و تيزنظرى- با

[1] محمد تقى شريعتى؛ تفسير نوين؛ ص 20- 19.

[2] بقاعى؛ نظم الدرر؛ ج 1، ص 22 و ص 15.