(هم‌آوردى با قرآن) خواند «فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثٍ مِثْلِهِ»[1] در صورتى كه آنان از هم‌آوردى با يكديگر نيز عاجزند؟! ولى پوشيده نباشد كه هم‌آوردى خواستن (تحدّى) در آن نيست كه سخنى هم‌سان و همانند سخن خدا بياورند گونه‌اى كه در شيوه بيان و نحوه تعبير كاملا همانند باشد، زيرا اين‌گونه همانندى جز با تقليد امكان‌پذير نيست‌[2]. بلكه مقصود از «تحدّى» آوردن سخنى است كه همچون قرآن از نظر معنويّت داراى جايگاهى ارجمند و والايى بوده و در درجه اعلاى بلاغت و فصاحت قرار گرفته باشد؛ سخنى توانا و قدرتمند، رسا و گويا، با محتوايى بلند و متين و استوار باشد. علماى بيان طبق معيارهاى مشخّص، درجات رفعت و انحطاط هر كلامى را معيّن ساخته‌اند و برترى كلامى بر كلام ديگر با همين معيارها مشخّص مى‌گردد. در علم «بلاغت» به تفصيل از آن معيارها سخن گفته شده است.

ما هرگز منكر آن نيستيم كه سخن هركس زاييده نهاد و ساختار درونى او است و كسى را ياراى آن نيست كه با ديگرى در آنچه ساختار ذهنيّت او بر او القا مى‌كند، هم‌سان باشد. ولى آنچه در اينجا مطرح است هم‌سان بودن در درجه و رتبه فضيلت كلام است. همان گونه كه ميان دو قصيده شعرى يا نوشته أدبى مقايسه مى‌شود و برترى يكى بر ديگرى روشن مى‌گردد، چنين مقايسه‌اى بر پايه قدرت بيان و رسايى سخن و اعمال نكات و دقايق سخن‌ورى و سخن‌سنجى استوار است.

اين معيارها سخن يك شاعر يا سخن‌ور را با سخن ديگرى نزديك يا دور مى‌نماياند و نشست‌هاى ادبى و مسابقات هنرى بر اساس همين معيارها انجام مى‌گيرد.

سكّاكى- در كتاب «مفتاح العلوم»- پس از بر شمردن معيارهاى سنجش كلام، گويد: «ارتفاع و انحطاط شأن كلام به مراعات همين نكات و ظرايف بستگى دارد.

هر چه اين نكات بيشتر رعايت شود، كلام بيشتر اوج مى‌گيرد و هر چه كمتر،

[1] طور 52: 34.

[2] چنانچه مسيلمه كذّاب و برخى ديگر همين كار تقليدى را انجام داده، خود را رسوا ساخته‌اند. ر. ك: التمهيد؛ ج 4، ص 228 و 257.