منسوخ شود، الفاظ آيه از قرآن برداشته شود، حكمى كه محتواى آيه را تشكيل مى‌داده نيز منسوخ گردد.

2. نسخ آيه بدون محتوا: بدين معنا كه الفاظ و عبارات آيه از قرآن برداشته شود، ولى حكمى كه در محتواى آيه بوده، همچنان باقى بماند و منسوخ نگردد.

3. نسخ محتوا بدون آيه: يعنى الفاظ و عبارات آيه همچنان در قرآن ثبت است و مورد تلاوت قرار مى‌گيرد، ولى حكمى كه محتواى آيه را تشكيل مى‌داده منسوخ شده باشد.

4. نسخ مشروط: همين صورت سوم است با اين اضافه كه با اعاده شرايط تشريع نخستين، حكم منسوخ دوباره زنده شود و به اجرا درآيد. در نتيجه دو حكم منسوخ و ناسخ، هريك به شرايط خود بستگى دارند. اين در مقابل صورت سوم است كه نسخ، مطلق بوده و حكم منسوخ براى هميشه قابل اعاده نيست.

تفصيل و بيان اين انواع به شرح زير است. ضمنا متذكر مى‌شويم كه دو صورت نخست از ديدگاه ما مردود شناخته شده‌اند، آنچه معقول است گونه‌هاى سوم و چهارم است.

1. نسخ لفظ و محتوا

اين‌گونه نسخ از نظر ما مردود شناخته شده است، زيرا دلايلى كه بر اين مدّعا اقامه كرده‌اند موجب بى‌اعتبارى قرآن مى‌گردد. مواردى را كه شاهد گرفته‌اند مستلزم تحريف قرآن و تحوّل و تغيير قرآن پس از وفات پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى‌باشد.

پس از وفات پيامبر نسخ، امكان ندارد و هرگونه احتمال اسقاط آيه در اين حال تحريف قرآن كريم است.

در قرآن از مسأله «حرمت ناشى از رضاع»[1] سخن به ميان نيامده است، ولى از عايشه نقل كرده‌اند كه آيه‌اى در اين باره وجود داشته و تا پس از وفات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله تلاوت مى‌شده، كه با جويدن بز خانگى از ميان رفت. او مى‌گويد: در قرآن آيه‌اى‌

[1] ارضاع: شير دادن است كه موجب علقه مادرى و فرزندى يا برادرى و خواهرى مى‌گردد و نامحرم محرم، و در نتيجه موجب حرمت ازدواج مى‌شود.