فصل پنجم نسخ در قرآن‌

نسخ در قرآن يكى از مسايل بحث‌انگيز به شمار مى‌رود، زيرا اين سؤال پيش مى‌آيد كه چرا بايد در قرآن آيات منسوخه وجود داشته باشد تا احيانا موجب گمراهى گردد و برخى آيه منسوخى را محكم بپندارند و به آن استناد كنند؟! اساسا وجود آيه منسوخ در قرآن چه فايده‌اى مى‌تواند داشته باشد؟! از اين قبيل شبهات كه در جاى خود مورد اشاره قرار خواهد گرفت.

نسخ نزد پيشينيان مفهومى گسترده‌تر از مفهوم كنونى داشته است. در گذشته هرگونه تغيير در حكم پيشين را نسخ مى‌گفتند، در حالى كه نسخ مصطلح امروز جايگزين كردن حكم جديد به جاى حكم قديم است. بدين ترتيب نسخ در نزد پيشينيان تخصيص عام يا تقييد اطلاق را نيز شامل مى‌گرديد. ولى امروزه تنها به همان جايگزينى حكمى به جاى حكمى ديگر گفته مى‌شود. به اين معنا كه حكم سابق به كلى منسوخ و حكم ناسخ جاى آن را بگيرد. تمامى شبهات و بحث‌ها در مورد همين معناى اخير است و سخن ما نيز در اين فصل در همين خصوص خواهد بود.

اهميّت بحث از نسخ‌

اهميّت بحث نسخ موقعى روشن مى‌گردد كه پذيرفته شود در قرآن آيات منسوخه در كنار آيات محكمه (غير منسوخه) وجود دارد. در اين صورت براى يك محقّق معارف قرآنى ضرورت مى‌يابد تا آيات منسوخه را بشناسد و آن‌ها را از آيات‌