محراب عبادتش به سوى مردم بيرون آمد و با اشاره به آنان گفت: به شكرانه اين موهبت صبح و شام خدا را تسبيح كنيد».

2. هدايت غريزى: يعنى رهنمودهاى طبيعى كه در نهاد تمام موجودات به وديعت نهاده شده است. هر موجودى اعم از جماد، نبات، حيوان و انسان، به طور غريزى راه بقا و تداوم حيات خود را مى‌داند. از اين هدايت طبيعى با نام وحى در قرآن ياد شده است: «وَ أَوْحى‌ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ...[1]؛ پروردگارت به زنبور عسل وحى [- الهام غريزى‌] نمود كه از كوه و درخت و داربست‌هايى كه مردم مى‌سازند، خانه‌هايى درست كن، سپس از همه ميوه‌ها [شيره گل‌ها] بخور [بنوش‌] و راه‌هاى پروردگارت را به راحتى بپوى».

هدايت غريزى كه در نهاد اشيا قرار دارد، خود رازى نهفته از اسرار طبيعت بشمار مى‌رود كه اثر شگفت‌آور آن آشكار، ولى منشأ و مبدأ آن پنهان از انظار بوده و شايسته آن است كه آن را وحى گويند. «وَ أَوْحى‌ فِي كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها ...[2]؛ و در هر آسمانى كار آن [آسمان‌] را وحى [- مقرر] فرمود ...».

3. الهام (سروش غيبى): گاه انسان پيامى را دريافت مى‌دارد كه منشأ آن را نمى‌داند، به ويژه در حالت اضطرار كه گمان مى‌برد راه به جايى ندارد. ناگهان درخششى در دل او پديد مى‌آيد كه راه را بر او روشن مى‌سازد و او را از آن تنگنا بيرون مى‌آورد. اين پيام‌هاى ره‌گشا، همان سروش غيبى است كه از پشت پرده ظاهر شده و به مدد انسان مى‌آيد. از اين سروش غيبى كه از عنايت الهى سرچشمه گرفته، در قرآن با نام وحى تعبير شده است. قرآن درباره مادر موسى عليه السّلام مى‌فرمايد:

«وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ أُمِّ مُوسى‌ أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَ لا تَخافِي وَ لا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ»[3]. «وَ لَقَدْ مَنَنَّا عَلَيْكَ مَرَّةً أُخْرى‌ إِذْ أَوْحَيْنا إِلى‌ أُمِّكَ ما يُوحى‌ أَنِ اقْذِفِيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِفِيهِ فِي الْيَمِّ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِي وَ عَدُوٌّ لَهُ ... فَرَجَعْناكَ إِلى‌ أُمِّكَ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُها وَ لا تَحْزَنَ ...»[4].

[1] نحل 16: 68 و 69.

[2] فصلت 41: 12.

[3] قصص 28: 7.

[4] طه 20: 40- 37.