ابن فليح «إلفهم» با اثبات همزه و اسقاط يا و سكون لام قرائت كرده و هريك از قرّاء به علت نارسايى رسم‌الخط، اين كلمه را به نحوى عجيب خوانده است.

همچنين، گاه تنوين را به شكل نون مى‌نوشتند و نون را به صورت الف. مثلا «لنسفعن»[1] به صورت‌ «لَنَسْفَعاً»، و آيه «و ليكونن من الصّاغرين»[2] به شكل «ليكونا ...» نوشته مى‌شد. به عبارت ديگر الف تنوين را به جاى نون تأكيد خفيفه به كار مى‌بردند.

ازاين‌رو آيه «و إذن لآتيناهم من لدنّا أجرا عظيما»[3] را به صورت «اذا» نيز نوشته‌اند[4].

در رسم‌الخط ابتدايى آن زمان، همچنين واو و يا بدون هيچ علتى حذف مى‌شد.

كه خود يكى از مهم‌ترين عوامل ابهام و اشكال و اختلاف در قرائت، بلكه در تفسير، به شمار مى‌آمد. مثلا در آيه «و صالحوا المؤمنين»[5] واو از «صالحوا» حذف و به صورت‌ «وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ» نوشته شده. لذا معلوم نبود كه اين كلمه مفرد است يا جمع مضاف‌[6].

گاه نيز الف از «عاداً الْأُولى‌»[7] حذف مى‌گرديد، و به صورت «عاد الأولى» نوشته مى‌شد و در نتيجه خواننده نمى‌دانست كلمه «عاد» فعل است يا اسم‌[8]. در برخى مصاحف به «جاءنا»[9] الف اضافه مى‌شد و به صورت «جاءانا» در مى‌آمد كه روشن نبود اين كلمه مفرد است يا تثنيه‌[10]. همچنين در پى بسيارى از واوهاى آخر كلمه (لام الفعل) الف گذارده مى‌شد و اين تصور پيش مى‌آمد كه اين واو علامت جمع است و از طرف ديگر، الف را از واو جمع حذف مى‌نمودند. مثال‌هايى از مورد اول: «انّما اشكوا بثّى»، «فلا يربوا»، «نبلوا اخباركم»، «ما تتلوا الشياطين». و از مورد دوم: «فاءوا»، «جاؤو»، «تبؤو الدار»، «سعو» و «عتو» و ...

خلاصه، اين‌گونه نارسايى‌ها در رسم‌الخط مصاحف اوليه- كه هنوز هم باقى است- مشكلات بسيارى به بار آورد، از جمله اين مشكلات بروز اختلافات بسيار

[1] علق 96: 15.

[2] يوسف 12: 32.

[3] نساء 4: 67.

[4] شرح مورد الظمآن؛ ص 186.

[5] تحريم 66: 4.

[6] تفسير طبرسى؛ ج 10 ص 316. شرح مورد الظمآن؛ ص 47.

[7] نجم 53: 50.

[8] شرح مورد الظمآن؛ ص 125.

[9] زخرف 43: 38.

[10] شرح مورد الظمآن؛ ص 128.