نام کتاب : علوم قرآنى نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 170
مىبردهاند. اين قبيل
اشتغالات، آنان را از تفكر درباره صنايع و از جمله كتابت كه از صنايع مدنيّت و
شهرنشينى است، بازمىداشت. جز برخى از آنان كه به منظور تجارت به شام و عراق سفر
مىكردند، رفته رفته تحت تأثير مردم متمدن آن مناطق قرار گرفتند و متخلّق به اخلاق
آنان شدند؛ و خط و كتابت را به عاريت از آنان گرفتند. ازاينرو با خط نبطى و يا
سريانى آشنا شدند، و اين دو نوع خط تا پس از فتوحات اسلامى در عرب باقى و معروف
بود.
از
خط نبطى خط نسخ به وجود آمد كه امروز نيز شناختهشده و باقى است و از خط سريانى خط
كوفى پيدا شد كه خط حيرى ناميده مىشد. يعنى به «حيره» كه شهرى قديمى و عربى در
مجاورت كوفه است، منسوب بود، زيرا تغيير و تحوّل در خط سريانى در حيره رخ داد و پس
از بناى كوفه و انتقال تمدن عرب به اين شهر، اسم آن به خط كوفى تغيير كرد. اين خط،
زمانى طولانى ميان عرب معروف و متداول بود.
خط
نبطى را كه به خط نسخ تبديل شد، عربها در اثناى سفر تجارت خود به شام، از «حوران»
آموختند. اما خط حيرى و يا كوفى را از عراق گرفتند. عربها هر دو خط را نخست در
نامهها و نوشتههاى عادى و سپس در نوشتههاى مهم، مانند قرآن و حديث به كار
گرفتند.
يك دليل
بر آن كه خط كوفى تحوّليافته خط سريانى است، آن كه عرب به جاى «كتاب» مىنوشتند
«كتب» بدون الف؛ و نيز به جاى «رحمان» مىنوشتند «رحمن».
اين
از ويژگىهاى خط سريانى است كه الف ممدود را در اثناى كلمات، نمىآورند.
موقع
ظهور اسلام خط و كتابت ميان عرب حجاز رايج نبود. تنها معدودى كمتر از بيست نفر با
خط و نوشتن آشنا بودند. پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آنان را براى كتابت وحى
استخدام كرد و مسلمانان را به آموختن خط و كتابت تشويق نمود. و روز به روز، تعداد
كسانى كه كتابت را مىآموختند، رو به فزونى نهاد.
دو
خط نسخ و كوفى ميان مسلمانان باقى مانده و رواج يافت. مسلمانان نسبت به دگرگونى و
تحسين و تزيين آن دو خط كوشيدند، تا آن كه ابن مقله، در آغاز قرن چهارم هجرى، در
زيبايى خط نسخ كوشيد و خط نسخ را به حد اعلاى كمال خود
نام کتاب : علوم قرآنى نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 170