كميته يكسان كردن مصاحف‌

عثمان به سرعت به يكسان كردن مصاحف اقدام كرد. نخست در پيامى عام، خطاب به اصحاب پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آنان را به مساعدت در انجام اين عمل دعوت نمود[1].

سپس چهار تن از خواص خود را براى اجراى اين كار برگزيد كه عبارت بودند از:

زيد بن ثابت كه از انصار بود و سعيد بن عاص و عبد اللّه بن زبير و عبد الرحمن بن حارث بن هشام كه از قريش بودند. اين چهار تن اعضاى اوليه كميته يكسان كردن مصحف‌ها به شمار مى‌روند[2] كه زيد بر آنان رياست داشت، چنان كه از اعتراض و مخالفت ابن مسعود نسبت به انتخاب زيد برمى‌آيد؛ او (ابن مسعود) گفت: «مرا از اين كار كنار مى‌زنند و آن را به كسى (زيد) مى‌سپارند كه قسم به خدا، آن‌گاه كه او در صلب مردى كافر بود، من اسلام را پذيرفته بودم»[3]. عثمان خود مسئوليت سرپرستى اين چهار تن را بر عهده گرفت‌[4] ولى آنان از عهده انجام اين كار بر نيامدند، و براى انجام كارى در اين حد مهم، به افرادى كاردان و با كفايت نياز داشتند. لذا از ابىّ بن كعب، مالك بن ابى عامر، كثير بن أفلح، انس بن مالك، عبد اللّه بن عباس، مصعب بن سعد[5]، عبد اللّه بن فطيمه‌[6] و به روايت ابن سيرين و ابن سعد و ديگران از پنج تن ديگر كه جمعا 12 نفر شدند كمك گرفتند[7]. در اين دوره رياست با ابىّ بن كعب بود كه او آيات قرآن را املا مى‌كرد و ديگران مى‌نوشتند.

به نقل ابو العاليه، اينان قرآن را از مصحف ابىّ بن كعب گرد آوردند؛ ابىّ بن كعب خود املا مى‌كرد و ديگران مى‌نوشتند[8].

ابن حجر مى‌گويد: «گويا در ابتدا، كار با زيد و سعيد بود، چه عثمان پرسيد: كدام بهتر مى‌نويسند؟ گفتند: زيد. سپس پرسيد: كدام فصيح‌ترند؟ گفتند: سعيد. آن‌گاه گفت: سعيد املا كند و زيد بنويسد[9]. سپس اضافه مى‌كند: به افرادى نياز داشتند كه‌

[1] الاتقان؛ ج 1، ص 59. مصاحف سجستانى، ص 21.

[2] صحيح بخارى؛ ج 6، ص 226.

[3] فتح الباري؛ ج 9، ص 17. مصاحف سجستانى؛ ص 15.

[4] مصاحف سجستانى؛ ص 25.

[5] ارشاد الساري؛ ج 7، ص 449.

[6] مصاحف سجستانى؛ ص 33.

[7] همان و رجوع كنيد به: طبقات ابن سعد؛ ج 3، قسمت 2، ص 62.

[8] مصاحف سجستانى؛ ص 30.

[9] فتح الباري؛ ج 9، ص 16.