قاريان و حافظان قرآن در حادثه يمامه كشته شده‌اند و بيم آن مى‌رود كه در موارد ديگر نيز گروهى ديگر كشته شوند و قسمت عمده قرآن از بين برود. آن‌گاه جمع‌آورى قرآن را مطرح ساخت. گفتم: چگونه مى‌خواهيد كارى كنيد كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آن را انجام نداد؟ گفتند: اين كار ضرورت دارد و بايد انجام شود. و آن اندازه سخن گفتند و به من اصرار ورزيدند تا آن را پذيرفتم. آن‌گاه ابو بكر به من گفت: مى‌بينم كه جوان عاقلى هستى و هرگز ما به تو انديشه ناروا نمى‌داريم. تو كاتب وحى رسول خدا بودى، اين كار را دنبال كن و بخوبى انجام ده». زيد مى‌گويد: «سنگينى اين كار كه بر من تحميل شده بود از تحمّل كوه گران سخت‌تر بود، ولى به ناچار آن را پذيرفتم و قرآن را كه بر صفحاتى از سنگ و چوب نوشته شده بود، جمع‌آورى كردم»[1].

روش زيد در جمع قرآن‌

زيد به جمع‌آورى قرآن مشغول شد و قرآن را از صورت پراكندگى درآورد و در يكجا فراهم كرد. او اين كار را با همكارى گروهى از صحابه انجام داد. نخستين اقدام وى آن بود كه اعلام كرد: هركس هر چه از قرآن نزد خود دارد، بياورد. يعقوبى مى‌گويد: «وى گروهى مركب از 25 نفر را تشكيل داد»[2] و خود رياست آن گروه را بر عهده گرفت. اين گروه هر روز در مسجد گرد هم مى‌آمدند و افرادى كه آيه يا سوره‌اى از قرآن در اختيار داشتند به اين گروه مراجعه مى‌كردند. اين گروه از هيچ‌كس، هيچ‌چيز را به عنوان قرآن نمى‌پذيرفتند، مگر آنكه دو شاهد ارائه دهند كه آنچه آورده است جزء قرآن است. شاهد اول نسخه خطى، يعنى نوشته‌اى كه حكايت از وحى قرآنى داشته باشد. شاهد دوم شاهد حفظى، يعنى ديگران نيز شهادت دهند كه آن را از زبان پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله شنيده‌اند. در اينجا دو نكته قابل توجه است:

1. از خزيمة بن ثابت انصارى‌[3] دو آيه آخر سوره برائت بدون شاهد پذيرفته شد،

[1] صحيح بخارى؛ ج 6، ص 225. مصاحف سجستانى؛ ص 6. ابن اثير؛ الكامل في التاريخ؛ ج 2، ص 247 و ج 3، ص 56. البرهان؛ ج 1، ص 233.

[2] تاريخ يعقوبى؛ ج 2، ص 113.

[3] خزيمة بن ثابت انصارى به« ذو الشهادتين» لقب يافت؛ زيرا او در تمامى جنگ‌هاى پيامبر حضور داشت و از نزديكان و شيفتگان مولى على بود. در واقعه صفين و جمل شركت داشت و اوست كه حديث« تقتل عمارا الفئة الباغية» را در واقعه صفين روايت كرد. او براى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله كه از اعرابى اسبى خريده بود شهادت داد. با آنكه نديده بود، صرفا چون طرف دعوا پيامبر است به حق سخن مى‌گويد، لذا حضرت شهادت او را دو شهادت قرار داد( اسد الغابة؛ ج 2، ص 114).