در دوران عثمان، كه ميان طرف‌داران مصاحف صحابه اختلاف شديد رخ داد، طلحة بن عبيد اللّه به مولى امير مؤمنان عليه السّلام عرض كرد: به ياد دارى آن روزى را كه مصحف خود را بر مردم عرضه داشتى و نپذيرفتند، چه مى‌شود امروز آن را ارائه دهى تا شايد رفع اختلاف گردد؟ حضرت از جواب دادن سرباززد. طلحه سؤال خود را تكرار كرد. حضرت فرمود: «عمدا از جواب سرباززدم». آن‌گاه به طلحه گفت: «آيا اين قرآن كه امروزه در دست مردم است، تمامى آن قرآن است يا آن كه غير از قرآن نيز داخل آن شده است؟» طلحه گفت: البته تمامى آن قرآن است. حضرت فرمود: «اكنون كه چنين است، چنانچه به آن اخذ كنيد و عمل نماييد، به رستگارى رسيده‌ايد». طلحه گفت: اگر چنين است، پس ما را بس است و ديگر چيزى نگفت‌[1].

حضرت با اين جواب خواستند تا علاوه بر حفظ وحدت، صلابت و استوارى قرآن محفوظ بماند.

جمع زيد بن ثابت‌

وصيت پيامبر گرامى صلّى اللّه عليه و آله جمع قرآن بود تا مانند تورات يهود در معرض ضايع شدن قرار نگيرد[2]. على عليه السّلام پس از رحلت پيامبر از وصيت تبعيت كرد و به اين مهم پرداخت و آن را عرضه داشت، ولى به دلايلى پذيرفته نشد. اما از آنجايى كه قرآن اولين مرجع تشريع آيين اسلام و زيربناى ساخت جامعه اسلامى است، ضرورت داشت خلفاى وقت از ديگر كاتبان كلام الهى استفاده كنند تا با جمع قرآن از روى قطعات چوب و استخوان و سينه‌هاى حافظان قرآن، آن را ضبط كنند. و خلأ از دست رفتن هفتاد تن و بنا بر قولى چهارصد تن از حافظان قرآن را كه در جنگ يمامه به شهادت رسيدند، جبران كنند[3].

بنابراين ابو بكر از زيد بن ثابت خواست تا قرآن را جمع‌آورى كند. زيد مى‌گويد:

«ابو بكر مرا فراخواند، و پس از مشاوره با عمر- كه در آنجا بود- گفت: بسيارى از

[1] همان؛ ص 124.

[2] تفسير قمى؛ ص 745.

[3] فتح الباري؛ ج 7، ص 447- در آن واقعه 360 تن از مهاجرين و انصار از شهر مدينه و 300 تن از مهاجرين ساكن در غير مدينه و 300 تن از تابعين كشته شده بودند( تاريخ طبرى؛ ج 2، ص 516).