سارق بايد بر چيزى واقع شود كه از آنِ خود اوست.

راه يافتن به اسباب نزول‌

چون اسباب نزول از راه نقل روايت به دست مى‌آيد و متأسفانه وقايع و حوادث در گذشته ضبط نمى‌شد، بنابراين غالب روايات منقول چندان منابع قابل اعتمادى نيستند، جز اندكى كه بيشتر آن‌ها ضعيف السند يا متعارض و متهافت است.

واحدى در اسباب النزول مى‌گويد: «جايز نباشد در اسباب نزول آيات چيزى گفته شود، مگر آن كه روايت صحيح و قابل اعتمادى در دست باشد و از كسانى روايت شده باشد كه خود شاهد حوادث اتفاق افتاده آن زمان بوده باشند. نه آن كه از روى حدس و گفته‌هاى بى‌اساس، سخنى گفته باشند». سپس از ابن عباس روايت مى‌كند كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمود: «از نقل حديث بپرهيزيد مگر بدان علم و شناخت صحيح داشته باشيد، زيرا هركس بر من و قرآن دروغى ببندد، جايگاه خود را در آتش فراهم ساخته است». لذا سلف صالح از هر گونه سخن درباره قرآن خوددارى مى‌كردند. محمد بن سيرين مى‌گويد: «از عبيده، يكى از سرشناسان تابعين، درباره تفسير آيه‌اى از قرآن پرسشى نمودم گفت: رفتند كسانى كه مى‌دانستند در چه جهت قرآن نازل شده است». يعنى علم به اسباب النزول داشته‌اند. واحدى مى‌گويد: «در اين زمان بسيارند كسانى كه در اين زمينه دروغ‌پردازى‌هاى فراوانى دارند، لذا براى رسيدن به حقايق قرآن بايد راه احتياط را پيمود»[1]. سخن امام احمد بن حنبل در اين باره گذشت: «ثلاثة لا أصل لها: المغازي و الفتن و التفسير». جلال الدين سيوطى، با تمام توانى كه در اين زمينه‌ها دارد، نتوانسته است بيش از 250 حديث مسند، اعم از صحيح و سقيم جمع‌آورى كند[2]، ولى خوشبختانه در مكتب اهل بيت عليهم السّلام روايات فراوانى است كه به گونه صحيح از طرق ايشان به دست ما رسيده است و تا به حال بيش از چهار هزار روايت در اين زمينه جمع‌آورى شده است‌[3].

منابعى كه امروزه در دست داريم و براى دستيابى به اسباب نزول مورد استفاده‌

[1] اسباب النزول؛ ص 4.

[2] ر. ك: الاتقان؛ ج 4، ص 257- 214.

[3] اين روايات به وسيله جناب آقاى برهان جمع‌آورى شده است و در ده مجلد آماده چاپ است.