عِلْماً[1].

چونكه آيه در «علما» به اتمام رسيده، لكن «قدير»- در اثناء آيه- نيز صلاحيت و شايستگى مقطع و ايستگاه شدن را داشت، اگر ناتمام بودن معنا نبود.

و همچنين است قوله تعالى: وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ‌[2].

و قوله: لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْراً كانَ مَفْعُولًا* وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ[3].

8- لزوم ما لا يلزم:

اين نيز نوع ديگرى است كه بالاتر، والاتر و گوياتر از انواع گذشته در نشان دادن قدرت متكلم در تسخير كلام و در به دست گرفتن رشته سخن است. و آن همان «لزوم ما لا يلزم» در اصطلاح علم بديع است. و آن عبارت است از اينكه:

شاعر در شعرش و عبارت‌پرداز در تمام عبارات و نثرش به يك يا دو حرف و يا بيشتر قبل از «روىّ» ملتزم گردد، مشروط به اينكه به هيچ‌گونه تكلّف، مشقت، زحمت و دشوارى نيفتد[4].

اما مثال التزام به يك حرف، مانند:

فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلا تَقْهَرْ وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ[5] كه حرف «هاء» را قبل از روىّ «راء» ملتزم شده است. و مانند:

أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ‌[6].

[1] طلاق: 12.

[2] بقرة: 10.

[3] انفال: 44. و مثال براى اين مورد در قرآن كريم فراوان است. و« بدر الدين زركشى» در« برهان»، ج 1، ص 99 برخى از آنها را ذكر نموده است.

[4] منظور ما از« روىّ» همان حرف فاصل آخرى است.

[5] ضحى: 9.

[6] انشراح: 2- 5.