كه البته در اين مثال دوم شبه تماثل وجود دارد نه خود آن؛ زيرا حرف سجع در آن مختلف است، گرچه متقاربند.

و مانند: فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلا تَقْهَرْ* وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ[1].

6- متقارب:

«متقارب» آن است كه: از جهت سجع در تمام اقسام پنجگانه، توافقشان و تماثلشان فقط به واسطه حروف متقاربه باشد، نه تماثل حقيقى؛ مانند: مثل آخرى از سوره صافات. و مانند قوله تعالى: ق* وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ* بَلْ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ، فَقالَ الْكافِرُونَ هذا شَيْ‌ءٌ عَجِيبٌ‌[2].

مهم اين است، كه فواصل بر اساس اقتضاى نياز طبيعى معانى به الفاظ، خيلى آسان و روان بوده و الفاظ تابع و پيرو معانى باشد، بدون اينكه در آن تكلّف و بى‌رويّگى باشد، به طورى كه معانى، تابع الفاظ گردد و به گرد وجود آن بگردد.

و قسم اوّل كه گوياى رفعت و برترى سطح فرهنگ و زيبايى بيان است، در قرآن جز اين راه و روش نيامده است؛ به دليل علوّ رتبه قرآن در فصاحت، چنانچه «بدر الدين زركشى» گفته است‌[3].

7- توأم:

«توأم» نيز نوع ديگرى است كه «ابن ابى الاصبع» آن را به نام «توأم» ناميده است. و آن عبارت است از اينكه: كلام بر مبناى دو فاصله در قالب بيان ريخته شده باشد، به طورى كه هريك از آن دو، صلاحيت و شايستگى مقطع و آخر كلام شدن را داشته باشد؛ مانند قوله تعالى:

لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ* وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ

[1] ضحى: 9.

[2] ق: 2.

[3] البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 72.