گشته است و فواصل قرآن كريم در برابر سجع در كلام عرب و در مقايسه و برترى بر آن، نازل گشته است.

اما دليل اينكه براساس يك اسلوب فقط نيامده؛ زيرا در انتخاب يك اسلوب به تنهايى امكان دارد. نوعى تكلّف و تعسّف غير حكيمانه باشد. و علاوه، طبع بشرى هم از يك اسلوب ملالت‌آور، خسته مى‌شود و بيشتر به فنون مختلف علاقه‌مند است؛ زيرا افتنان از فنّى به فنّ ديگر، از انواع فصاحت وارد شده، برتر و بالاتر از استمرار و ادامه يك نوع از كلام است. و روى همين جهت برخى از آيات قرآن، متماثلة المقاطع نازل گشته و برخى غير متماثل‌[1].

به نظر نگارنده، سجع همان مقاطع كلامى است كه مبتنى بر وقف بوده و در فواصل متقارب، قرار گرفته باشد. و در قرآن كريم از اين نوع كلام، بسيار وجود دارد.

و اين امرى است غير قابل انكار، ولى از نوع تكلّف بار و تعسّف‌آور غير حكيمانه آن نيست، بلكه سجع در قرآن كريم از نوع سهل و رسا و نرمى است كه الفاظ در آن، كاملا تابع و دنباله‌رو معانى مى‌باشد. و اگر هرجا سجع بر اين اساس باشد، زيبا و آراسته خواهد بود. و قرآن كريم همه‌اش زيباست و با همه اسباب، ادوات، ابزار و وسائل زيبايى، متناسب است.

انواع فواصل كلام‌

مقاطع و فواصل كلام، اعم از فواصل مصطلح و اسماعى، نزد اهل بديع و دانشمندان آن، داراى انواع گوناگون و مختلفى است مانند:

(1) متوازى (2) مطرّف (3) متوازن (4) مرصع (5) متماثل‌

(6) متقارب (7) توأم (8) لزوم ما لا يلزم.

[1] البرهان فى علوم القرآن، تأليف بدر الدين زركشى، ج 1، ص 59- 60.