نام کتاب : تناسب آيات نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 75
جهت قياس
غير منصوص به منصوص و اعتبار و لحاظ آن به عنوان منصوص.
نظر
بدر الدين زركشى در فاصله و خاتمه آيات قرآن
ايشان
مىگويد: فاصله و خاتمه آيات قرآنى، همچون قرينه سجع، در نثر عربى و قافيه در شعر
منظوم است. و يك برترى هم فواصل آيات بر سجع و قافيه دارد و آن اين است كه: آنچه
كه در آن دو (سجع و قافيه) عيب و نقص شمرده مىشود در اينجا (فواصل آيات) عيب به
شمار نمىآيد در مثل اختلاف حذو، اشباع و توجيه[1].
و
همانطوركه گذشت «ايطاء» و «تضمين» نيز در اينجا عيب و نقص به حساب نمىآيند[2].
«بدر
الدين زركشى» در ادامه سخن خود مىگويد: هيچيك از حذو، اشباع، توجيه، ايطاء و
تضمين، در مورد فواصل آيات، عيب و ايراد محسوب نمىشوند.
پس
همانطورىكه در قرينه سجع و قافيه رجزها، انتقال از نوعى به نوعى ديگر
[1] حذو، اشباع و توجيه از عيوب قافيه به شمار مىروند.
و از مجموع آن سه امر را اهل بيان اصطلاح كردهاند كه نام آنها را« سناد» بگذارند.
و« سناد» عبارت است از: اختلاف مصراعين در قبل از« روىّ». بنابراين« سناد حذو» يعنى
اختلاف حركت حرفى كه قبل از روىّ مطلق قرار گرفته باشد. و« سناد توجيه»: اختلاف
حركت حرفى كه قبل از« روىّ» مقيّد است.
و« سناد إشباع»: اختلاف حركت«
دخيل» است. و منظور از قافيه مقيّد آن است كه« روىّ» آن ساكن باشد. و از مطلق،
مقصود آن است كه« روىّ» آن متحرك باشد.( مفتاح العلوم: 271).
[2] ايطاء؛ يعنى: اعاده كلمهاى كه« روىّ» در آن لفظا و
معنا در قصيده تكرار و اعاده شده است.
و تضمين عبارت است از تعلّق معنوى
آخر بيت به اول بيتى كه پشت سرش مىآيد. و اين دو امر در قرآن كريم نمونه فراوان
دارد.« مفتاح العلوم( علم القافيه: 272- 273) براى توضيح بيشتر در اين اصطلاحات،
به كتابهايى از قبيل جواهر البلاغة و البلاغة الواضحة، مراجعه گردد.
نام کتاب : تناسب آيات نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 75