و فضل و برترى خاصى برخوردار است. و چه بسا از اركان مهم در علم بلاغت باشد، تا جايى كه «ملا سعد تفتازانى» مى‌گويد: برخى از دانشمندان، علم بلاغت را فقط و فقط در معرفت «فصل و وصل» منحصر دانسته‌اند[1]. و در جاى ديگر مى‌گويد: آن (معرفت فصل و وصل) از معظم ابواب علم معانى مى‌باشد[2].

نظر سكاكى در فصل و وصل‌

«سكاكى» مى‌گويد: «فصل و وصل، محك و معيار علم بلاغت و منقّد بصيرت و فكر، و مضمار گوى ميدان انظار و نظّار، و عامل برترى اتكاى افكار بر يكديگر، و معيار قدر فهم و عمق سنج دلها و فكرها، و ماشين حساب صوابها و خطاها، و فرهنگنامه و بيان‌كننده و نشان‌دهنده جلاء و خفاى افكار و اذهان است.

و آن همان است كه اگر مفصل در وصل و فصل بر اساس موازين صحيح، تطبيق دهد، بلغاى عالم شهادت و گواهى بر ظرفيت پر و سرشار كاسه علم تو، خواهند داد. و آن همان است كه تو در ساختن و ابداع رنگ آن، يد طولايى دارى و اين (فصل و وصل) فصلى است كه داراى فضيلت و ارزش است كه بر تقرير كافى و تحرير فراوان نياز دارد[3]».

اكنون با همه اينها، و بعد از اين تعريفها، آيا فصل و وصل، توقيفى بوده و داراى قاعده و قانون غير قابل تغيير است و يا اينكه قياسى و قراردادى و اعتبارى مى‌باشد؟ حق و صحيح اين است كه هر دو امر است و اگر چه اصل اوّلى در آن توقيفى بودن است، و محتملات از غير منصوص، حمل بر منصوص مى‌گردد، از

[1] المطول، باب تعريف البلاغه، ص 26 تأليف ملا سعد تفتازانى.

[2] المطول، باب الفصل و الوصل، ص 268.

[3] مفتاح العلوم، الفن الرابع، ص 119 تأليف سكاكى.