و اتمام يافته، و لكن براى اينكه فضاحت و زشتى حالت آنان را در بالاترين درجه و مبالغه‌آميز، نشان داده باشد، در زيادى مبالغه، فرورفته و فزونى مبالغه در گمراهى و ضلالت آنها را افاده فرموده است؛ به طورى كه عدم سودمندى و استفاده آنان در تجارت، به عدم راهيابى آنها به راههاى صحيح تجارت، نسبت داده شده است. و به همين جهت، به جاى خير، شرّ، و به جاى صلاح، فساد به دست آورده‌اند. (در حقيقت خير را تبديل به شر، و صلاح را تبديل به فساد نموده‌اند).

مثال 2: آيات: وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعى‌ قالَ يا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ* اتَّبِعُوا مَنْ لا يَسْئَلُكُمْ أَجْراً وَ هُمْ مُهْتَدُونَ‌[1] در اين آيه شريفه، معنى كلام، بدون جمله‌ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ‌ خاتمه يافته و تمام شده است؛ زيرا انبيا- عليهم السلام- يقينا هدايت‌يافتگانند. و لكن از باب «ايغال» افاده زيادى ترغيب بر اتّباع و پيروى از پيامبران- عليهم السلام- را فرموده، و اين معنى را ترسيم كرده كه همانا پيروى و متابعت انبيا- عليهم السلام- هرگز زيانى به دنبال ندارد.

مثال 3: آيه شريفه: أَ فَحُكْمَ الْجاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ‌[2].

چنانكه «زركشى» مى‌گويد: معناى كلام بدون عبارت‌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ‌ كامل شده و خاتمه يافته است؛ جز اينكه رعايت قوانين فواصل، يك نوع زيادى معنا و مبالغه در آن را افاده نموده است. و آن اين است كه اهل يقين همانهايى‌

[1] يعنى: مردى شتابان از دورترين نقاط شهر فرا رسيد و گفت: اى مردم! رسولان خدا را پيروى كنيد؛ از آنان كه هيچ اجر و مزد رسالتى نمى‌خواهند و هدايت يافته‌اند( يس:

20 و 21).

[2] يعنى: آيا( با وجود اين دين كامل و قوانين محكم آسمانى) باز تقاضاى تجديد حكم زمان جاهليت را دارند؟ و كدام حكم از حكم خدا براى اهل يقين نيكوتر خواهد بود؟( مائده: 50).