و اعجاب آن نمود. و اين خاتمه را قبل از نزول (بر طبق ذوق خود) به زبان آورد.

و رسول خدا- صلى اللّه عليه و آله و سلم- تبسم كرده و به وى فرمود: به همان حرف و سخن تو آيه خاتمه يافت‌[1].

ب- تصدير:

تصدير، عبارت است از اينكه فواصل و خواتم آيات با همان ماده و مبانى خودش در صدر آيه، ذكر شده باشد كه از آن به «برگرداندن عجز و ذيل آيه به صدر» هم تعبير مى‌شود. و از زيباييها و محسنات بديعيه مى‌باشد؛ زيرا صدر و ذيل آيه به وسيله اقتضاى طبيعت آن و به اعتبار محتواى آن، مرتبط گشته و يك هدف و غرض را مى‌رسانند. ابن رشيق در كتاب خود به نام «عمده» در اين رابطه مى‌گويد:

«اين سياق روش در كلام ابهت و رونق و مقدمه خاصى را به كلام پوشانده و نوعى جمال و صفاى ويژه بدان مى‌بخشد»[2].

ذكر چند مثال براى تصدير

در اين مورد به ذكر چند آيه به عنوان مثال اكتفا مى‌كنيم:

مثال 1: آيه شريفه: رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ‌[3].

مثال 2: قوله تعالى: وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا

[1] معترك الاقران، ج 1، ص 40.

[2] عمده، ج 2، ص 3.

[3] يعنى: بارالها! دلهاى ما راى به باطل ميل مده، پس از آنكه به حق هدايت فرمودى. و به ما از لطف خويش، اجر كامل عطا فرما، كه همانا توئى بخشنده بى‌عوض و منت( آل عمران: 8).