و آن عبارت است از ظلمت و تاريكى كه تمام شب را فرا گرفته باشد. و در آن اصلا جايى براى اعمال بصر و ديدن نيست. و به غير از حسّ شنوايى كه صداهاى موجود در آن ظلمت را درك مى‌نمايد، ساير حواس اصلا كاربردى ندارند.

اما آيه دوم به: أَ فَلا تُبْصِرُونَ‌ ختم شده؛ زيرا سخن در آن، در مورد روز دائمى و پيوسته است و با «ابصار» تناسب كامل دارد.

زركشى در اين زمينه مى‌گويد: اين از دقيقترين مناسبتهاى معنوى در بين صدر و ذيل آيات است‌[1].

وجه تمكّن در آيات سوّم تا پنجم سوره جاثيه‌

مثال 6: آيات شريفه: إِنَّ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَآياتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ* وَ فِي خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ آياتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ* وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْرِيفِ الرِّياحِ آياتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ‌[2].

آيه اول با كلمه‌ لِلْمُؤْمِنِينَ‌ و آيه دوم با عبارت‌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ‌ و آيه سوم با عبارت‌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ‌ پايان يافته است؛ زيرا عوالم مختلفى كه طى اين سه آيه بيان شده، هر كدام از آنها خود دليل صنع، نظم و قدرت‌نمائى پروردگار بوده‌

[1] البرهان فى علوم القرآن: ج 1/ 82.

[2] يعنى: همانا در خلقت آسمانها و زمين براى اهل ايمان آيات و ادله قدرت الهى پديدار است. و در خلقت خود شما آدميان و انواع بى‌شمار حيوان كه در روى زمين پراكنده است، هم آيات و براهين قدرت حق براى اهل يقين آشكار است. و نيز در رفت و آمد شب و روز و آنچه خدا از آسمان براى روزى خلق از برف و باران مى‌فرستد و زمين را پس از مرگ، ديگر بار زنده مى‌سازد و در وزش بادهاى عالم، در همه اين موجودات براى خردمندان جهان، آيات قدرت صانع پيداست( جاثيه: 3- 5).