وجه تمكّن در آيات 63 تا 65 سوره حج‌

مثال 4: قوله تعالى: أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ* لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ* أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ وَ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ يُمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ‌[1].

آيه اول با لَطِيفٌ خَبِيرٌ خاتمه يافته؛ زيرا لطف در اينجا از ماده «لطف» به معنى رفق و رأفت است. به خلاف آيه پيش كه لطيف به معناى دقّت (ضد ضخامت و كثافت) بود. و چون در اين آيه، سخن از انزال آب از آسمان و سبز نمودن زمين با سبزيها و روييدنيها بود، و روييدنيها هم سبب و علت اوّليه امكان معيشت و زندگانى بر روى زمين هستند، تناسب داشت كه اشاره به جانب لطف خداى سبحان، نسبت به بندگانش، در كنار طرح علم و احاطه وى نسبت به فقر و نياز و حوايج حياتى بندگان گردد.

آيه دوم را با عبارت‌ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ختم فرمود، به علت تنبه دادن و متوجه ساختن بندگان به اينكه ذات اقدس اللّه سبحانه و تعالى غنى و بى‌نياز از ملك آسمانها و زمين بوده، و او منزّه و عزيزتر از آن است كه به واسطه سلطنت‌

[1] يعنى: آيا نديدى كه خدا از آسمان، آب فروباريد پس زمين را سبز و خرم كرد، همانا خدا را با خلق، عنايت و لطف بسيار است. و به دقيق‌ترين امور عالم آگاه است. آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، همه ملك خداست، كه از همه عالم بى‌نياز و به همه اوصاف كمال، آراسته است. آيا نديدى كه هر چه در زمين است، خداوند آن را مسخّر شما گردانيد، و كشتى به فرمان او در دريا سير مى‌كند. و آسمان را دستور او نگه داشته كه بر زمين نيفتد! همانا خدا درباره بندگان، بسيار رئوف و مهربان است.( حج: 63- 65)