و در اين زمينه از مسئله تغيير قبله، شروع كرده و مطلب را در مورد مناسك حج و تشريع جهاد ابتدايى، و نبرد و جنگ در راه خدا و روزه و حرمت ربا و تجارت موجود، دنبال نموده و به همان مطلب، سوره را نيز به اتمام مى‌رساند.

شكل و هيكل و رنگ‌آميزى اجمالى سوره بقره‌

اين تعريف مختصر، همان صبغه، ريخت، چهارچوب و خطوط كلى «سوره» است كه در لابلاى سخن، گاهى نيز مطالب ديگرى را به مناسبتهاى مختلف، يادآور مى‌شود، چنانچه شيوه و روش قرآن در جمع بين امور مختلف و پراكنده است كه قدر جامع آنها- چنانكه قبلا گفتيم- هدف و غرض واحد است.

و در پايان، سوره را با طرح سخن از ملكوت آسمانها و زمين و علم حضرت حقّ، نسبت به محتواى دلها به پايان مى‌برد[1].

تناسب فواصل (اواخر) آيات قرآن كريم‌

1- نظر ابو الحسن علىّ بن عيسى رمانى (متوفاى 386 ه) در تناسب فواصل آيات:

ايشان مى‌گويد: «فواصل در آيات قرآنى عبارت است از: حروف متشاكلى كه در مقاطع و خواتيم آيات، قرار مى‌گيرد، به طورى كه موجب حسن ادراك و فهم معانى آن مى‌گردد. و فواصل در قرآن، عامل زيبايى و بلاغت آيات آن است؛ زيرا زيباييها و رسا بودن آيات، توسط فواصل آيات، امرى است كه در حقيقت، تابع معانى بوده و به آن يك نوع حكمت و حسن و زيبايى خاصّى مى‌پوشاند. و آن را با

[1] التفسير الكبير، ج 7، ص 127.