حضور مى‌يابد.

نظر زمخشرى در مورد سوره حمد

«زمخشرى» در اين باره مى‌گويد:

«هنگامى كه عبد، حمد مولا و سيّد و ارباب خويش را (كه فقط بر اندام زيباى او اين لباس مى‌سزد) شروع نمود، حمد و ستايشى كه از صميم دل و حضور قلب و نفس بيدار، متوجه به حضرت احديّت است، و احساس كرد كه در پيشگاه حضرت حقّ- جلّ و علا- قرار گرفته، و با اين توجّهات گفت: الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ حمدى كه بر انحصار و اختصاص حمد در ذات اقدس حقّ دلالت دارد، در اين صورت مى‌بيند كه نفس به سوى او بال گشوده و حالت پرواز به خود گرفته است.

با شروع به حمد و به دنبال آن طرح‌ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ كه دلالت بر اين دارد كه پروردگار منّان، مالك همه عالميان بوده و هيچ‌چيز، قدرت بيرون رفتن از حكومت او را ندارد. در اين حالت محرّك و انگيزه وى نسبت به اوج به سوى او، قدرت مى‌گيرد تا اينكه منتقل به‌ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ مى‌گردد، كه دلالت مى‌كند بر اينكه تمام انواع نعمتها از بزرگ و كوچك، تنها از جانب ذات اقدس ربوبى است و اين وصف و بيان، خود يك نوع انگيزه و عامل محرّك و عامل سرعت بخشيدن در اوج‌گيرى به حساب مى‌آيد.

سپس از اين اوصاف به يك وصف بزرگ و مهم- كه از بزرگترين صفات حقّ است- منتقل مى‌گردد؛ يعنى: مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ‌ كه دلالت دارد به اينكه پادشاهى روز قيامت، فقط از آن ملك الملوك است. ملك و سلطانى كه قوّت و قدرت او انتهايى ندارد، به طورى كه بر تمام عقلاى عالم واجب مى‌نمايد كه اقبال و توجه بيشترى بدان مبذول داشته و خطاب مستقيم و مخصوص خود را در