گاهى وجه تناسب آيات، براى برخى از افراد، قابل فهم نيست، در اين صورت است كه تأمل و دقت بيشترى را جهت دستيابى به تناسب واقعى در آيه، مى‌طلبد؛ زيرا كلام حكيم مطلق است، و به واسطه آن، تمام عقلاى عالم را به مبارزه طلبيده و مجاب ساخته است. و در بعد اعجازش، همگان را از آوردن مثل آن، براى ابد نااميد كرده است و لذا بايد داراى حكمت بالغه باشد.

آياتى كه درك تناسب آنها مشكل است‌

در اين مورد آياتى به عنوان نمونه آورده مى‌شود:

مثال 1- آيه شريفه: يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَواقِيتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِها وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقى‌ وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ‌[1].

در اينجا اين سؤال مطرح مى‌شود كه چه ارتباط و تناسبى بين اهلّه و وارد شدن به خانه‌ها از پشت بام است؟ برخى از دانشمندان آن را از باب استطراد، به شمار آورده‌اند. امير العلوى در كتاب «الطراز» خود مى‌گويد:

«انتقال از يك مطلب به مطلب ديگر، به ادنى مناسبت و كمترين تناسبى در نظر متكلم، ملحوظ است. به نظر وى، اراده چنين مناسبتى بهتر است، گويى كه خواسته است ابتداى كلام، مقدمه‌اى باشد براى ورود به مطلب و مقصود اصلى، و لكن اين انتقال از يك مقدمه به يك ذى المقدمه به ادنى مناسبتى، از لطف‌

[1] يعنى: اى پيامبر! از تو سؤال كنند كه سبب بدر و هلال ماه چيست؟ جواب ده كه در آن، تعيين اوقات عبادات حج و معاملات مردم است. و نيكوكارى بدان نيست كه از پشت بام به خانه درآييد، چه اين كار ناشايسته است. نيكويى آن است كه پارسا باشيد و از راه خانه‌ها داخل آنها شويد و تقوا پيشه كنيد، باشد كه رستگار شويد.( بقره: 189).