تشكل سياق‌

سياق بين مجموعه‌اى از آيات، به همين معنى كه ذكر شد، متشكل مى‌شود. به طورى كه هريك از اجزاء آن، مى‌تواند قرينه‌اى براى جزء ديگر آن باشد. اين نوع قرينه را «قرينه سياق» مى‌نامند.

عوامل مناسبات و سياق‌

تناسب بين اجزاء يك مجموعه، بر حسب مورد، فرق مى‌كند؛ چه بسا مناسبتى كه بين اجزاء يك جمله و يك كلام و عبارت، برقرار مى‌شود، از تضاد بين دو ضد تشكيل مى‌يابد؛ مانند: مناسبتى كه بين رحمت و عقاب، كه بعد از رغبت و رهبت (اعراض) برقرار مى‌شود.

بدر الدين زركشى مى‌گويد: «از جمله عادات و سبكهاى قرآن كريم، اين است به دنبال بيان احكامى، معمولا ذكر «وعد و وعيد» مى‌نمايد؛ براى اينكه ذكر وعد و وعيد، به دنبال بيان احكام، باعث ايجاد انگيزه در مكلّفين مى‌باشد.

و سپس آيات مربوط به توحيد، تنزيه و تقديس پروردگار را به دنبال آن مى‌آورد تا اينكه مكلّف، عظمت و بزرگى مقام ذات اقدس حق (آمر و ناهى) را، به طور جدّى و صحيح، درك نمايد ...» آنگاه اضافه مى‌كند:

«در مورد سوره بقره و نساء و مائده و امثال آنها خوب دقت كن كه آنها را قطعا همان گونه كه بيان كرديم مى‌يابى»[1].

و اين در موردى است كه وجه تناسب آن كاملا روشن و ظاهر باشد.

[1] البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 40.