بنابراين، سوره «بقره» به‌منزله اقامه دليل، و «آل عمران» به‌منزله پاسخ از شبهات آن است. و اما سوره «نساء» متضمن احكام اسباب «روابط» بوده و سوره «مائده» همان سوره عقد و پيمانهاى مختلف بشريت است.

و سپس از محمد بن احمد ابو عبد اللّه شهاب الدين، قاضى دمشق (متوفاى سال 693 ه) نقل مى‌نمايد كه: اوائل سوره مباركه «بقره» با اواخر سوره حمد، متناسب بوده و ارتباط تنگاتنگ دارد.

و بعد در مقام توضيح مى‌گويد: سپاس خداى را كه تعدادى از اين تناسبها براى من واضح و روشن شد كه از آن جمله:

1- به عنوان يك قاعده كلى كه قرآن بر اساس آن پايه‌ريزى شده، اين است كه: هر سوره كه به دنبال سوره قبلى مى‌آيد، در حقيقت نتيجه و فاصله سوره قبلى بوده و شرح، تفصيل و توضيح مبهمات آن است. و اين نوع تناسب و ارتباط در بين بيشتر سوره‌ها- چه كوتاه و چه بلند- برقرار و استوار مى‌باشد.

و همچنين سخن خود را در جريان معمّاهاى خويش تكرار نموده و با بيان ملال‌آور و بيرون از حدّ اعتدال كلامى، پى در پى چنين وانمود مى‌كند كه فقط براى من اين مطلب آشكار گشته و روشن شده است. خداوند از چنين امتحان و افكار تأسف بار ما را حفظ نمايد[1].

و باز برهان الدين ابراهيم بن عمر بقاعى (متوفاى سال 885) است كه اساس و پايه بحث و تفسير خود را بر همين گمان و فرض نهاده است؛ يعنى جهت بيان تمام سوره‌ها و آيه‌ها چه نوع تناسب و ربطى وجود دارد. آرى تناسب و ارتباط خيالى. و آنگاه اسم آن را «نظم الدرر در تناسب آيات و سوره‌ها» نهاده و چنان در آن زياده‌روى نموده و به تكلّف افتاده كه از مرز اسراف نيز مى‌گذراند.

[1] رجوع شود به كتاب« تناسق الدرر فى تناسب الآيات و السور» كه به اسم« اسرار ترتيب القرآن» به طبع رسيده است.