نظر «بدر الدين زركشى»

بدر الدين زركشى مى‌گويد: اين مطلبى كه شيخ ولى‌اللّه منفلوطى ذكر نموده، مبنى بر توقيفى بودن سوره‌ها مى‌باشد ... و سپس سخن وى را ترجيح داده و شروع به بيان تناسب در بين تعدادى از سوره‌ها مى‌نمايد و ... مى‌گويد:

اگر ابتدا و آغاز سوره‌اى را با اختتام و آيه پايانى هر سوره در نظر گرفته و مورد دقّت، بحث و بررسى قرار دهيد، آنها را در بالاترين درجه تناسب و هماهنگى مى‌يابيد، كه در برخى از سوره‌ها چهره خويش را از چشم پنهان نموده و در بعضى ديگر، رخ مى‌نماياند ...

نمونه بارز آن، آغاز سوره «أنعام» است كه با «حمد» شروع گشته و آن مناسب با پايان سوره مائده كه در مورد پايان يافتن امر حسابرسى كه به حكم خداوندى است، مى‌باشد.

چنانكه خداى سبحان فرمود: وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ قِيلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ‌[1].

يعنى: «و خداى سبحان در بين مردمان بحق حكم راند و گفته شد كه همه حمدها از آن رب العالمين است».

و بين قضاوت در بين مردم و حمد و سپاس خداوند به عنوان رب عالميان، تناسب و هماهنگى كاملى وجود دارد.

و مانند ابتداى سوره فاطر كه آن نيز به حمد آغاز گرديده؛ زيرا آن مناسب با پايان سوره پيش از خودش‌ وَ حِيلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ ما يَشْتَهُونَ‌[2] است. يعنى: «و بين‌

[1] زمر: 75.

[2] سباء: 54.