بود كه در مصاحف ديگر وجود نداشت:

اولا، ترتيب دقيق آيات و سور، طبق نزول آنها، مكى پيش از مدنى در اين مصحف رعايت شده بود و كاملا مراحل و سير تاريخى نزول آيات در آن روشن بود و بدين وسيله سير تشريع و احكام، مخصوصا مسئله ناسخ و منسوخ در قرآن فهميده مى‌شد.

ثانيا، در اين مصحف قرائت آيات، طبق قرائت پيغمبر اكرم (ص) كه اصيل‌ترين قرائت بود، ثبت شده بود و هرگز براى اختلاف قرائت در آن راهى نبود و بدين ترتيب راه براى فهم محتوى و به دست آوردن تفسير صحيح آيه هموار بود و اين امر اهميت بسزايى داشت؛ زيرا چه بسا اختلاف قرائت موجب گمراهى مفسر مى‌شود كه در آن مصحف موجبات گمراهى وجود نداشت.

ثالثا، اين مصحف مشتمل بر تنزيل و تأويل بود؛ يعنى موارد نزول و مناسبتهايى را كه موجب نزول آيات و سوره‌ها بود، توضيح مى‌داد، البته در حاشيه مصحف. اين حواشى بهترين وسيله براى فهم معانى قرآن و رفع بسيارى از مبهمات بود. و علاوه بر ذكر سبب نزول در حواشى، تأويلاتى نيز وجود داشت. اين تأويلات برداشتهاى كلى و جامع از موارد خاص آيات بود كه در فهم آيه‌ها بسيار مؤثر بود. حضرت على (ع) خود مى‌فرمايد: «و لقد جئتهم بالكتاب مشتملا على التنزيل و التأويل»[1] و نيز مى‌فرمايد: آيه‌اى بر پيغمبر (ص) نازل نشد، مگر آنكه بر من خوانده و املا فرمود و من آن را با خط خود نوشتم و نيز تفسير و تأويل، ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه هر آيه را به من آموخت و مرا دعا فرمود تا خداوند فهم و حفظ آن را به من مرحمت فرمايد. از آن روز تا به حال هيچ آيه‌اى را فراموش نكرده و هيچ دانش و شناختى را كه به من آموخته و نوشته‌ام، از دست نداده‌ام.[2] بنابراين اگر پس از رحلت پيامبر (ص) از اين مصحف كه مشتمل بر دقايق و شرح و تفسير و تبيين آيات بود استفاده مى‌شد، امروزه بيشترين مشكلات فهم قرآن مرتفع مى‌گرديد.[3]

سرانجام مصحف على (ع)

سليم بن قيس هلالى (متوفاى 90)، كه از اصحاب خاص امير المؤمنين بود، از سلمان‌

[1] . بلاغى، محمد جواد؛ آلاء الرحمن؛ ج 1، ص 257.

[2] . تفسير برهان؛ ج 1، ص 16، شماره 14.

[3] . براى اطلاع بيشتر در زمينه نظم و ترتيب مصحف على( ع) رجوع كنيد به: تاريخ يعقوبى؛ ج 2، ص 113.