«ش» در نوشتن هيچ فرقى نبود، همچنين ميان «ب»، «ت»، «ث»؛ «ج»، «ح»، «خ»؛ «ص» و «ض»؛ «ط» و «ظ»؛ «ع» و «غ»؛ «ف» و «ق»؛ «ن» و «ى». خواننده بايد با دقت در معناى جمله و تركيب كلامى تشخيص دهد كه حرف موجود، جيم است يا حا و يا خا، همچنين با است يا تا و ثا، نون است يا يا.

از اين جهت در آيه 6 سوره حجرات در قرائت كسائى آمده است: «إن جاءكم فاسق بنبإ فتثبّتوا»، و در قرائت ديگران‌ «... فَتَبَيَّنُوا».[1] ابن عامر و كوفيون خوانده‌اند:

«نُنْشِزُها ...»[2] و ديگران: «ننشرها ...»[3] ابن عامر و حفص خوانده‌اند: «وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ ...»[4] و ديگران: «نكفّر ...».[5] ابن سميقع: «فاليوم ننحّيك ببدنك» و ديگران: «... نُنَجِّيكَ ...»[6] خوانده‌اند.[7]

كوفيها- جز عاصم-: «لنثوينّهم من الجنة غرفا» و ديگران: «لَنُبَوِّئَنَّهُمْ»[8] خوانده‌اند.[9]

3. خالى بودن از علايم و حركات‌

در مصاحف اوليه كلمات عارى از هرگونه اعراب و حركات ثبت مى‌شد، وزن و حركت اعرابى و بنائى كلمه مشخص نبود، لذا براى خواننده غير عرب مشكل بود تا تشخيص دهد وزن و حركت كلمه چگونه است و حتى براى كسانى كه با زبان عربى آشنا بودند دشوار بود تا بدانند هيئت كلمه چگونه است. مثلا مشخص نبود «اعلم»، فعل امر است يا فعل متكلم مضارع و احيانا افعل التفضيل يا فعل ماضى از باب افعال.

حمزه و كسائى آيه 259 سوره بقره: «قالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ» را به صيغه فعل امر خوانده‌اند و ديگران فعل مضارع متكلم.[10] كما اينكه نافع آيه 119 سوره بقره:

«و لا تسألْ عن اصحاب الجحيم» را به صيغه نهى و ديگران فعل مضارع مجهول خوانده‌اند.[11] حمزه و كسائى آيه 158 سوره بقره: «و من يطّوّع ...» را با يا و تشديد طا به صورت مضارع مجزوم و ديگران با تا و فتح و تخفيف طا به صورت فعل ماضى خوانده‌اند.[12]

[1] . انصارى؛ ابى حفص؛ المكرر؛ ص 141.

[2] . بقره، 259.

[3] . الكشف عن وجوه القراءات السبع؛ ج 1، ص 310

[4] . بقره، 271.

[5] . همان؛ ج 1، ص 316.

[6] . يونس، 92.

[7] . تفسير طبرسى؛ ج 5، ص 130 و قرطبى؛ الجامع لاحكام القرآن؛ ج 8، ص 379.

[8] . عنكبوت، 58.

[9] . تفسير طبرسى؛ ج 8، ص 290.

[10] . الكشف عن وجوه القراءات السبع؛ ج 1، ص 312.

[11] . همان؛ ج 1، ص 262.

[12] . همان؛ ج 1، ص 268.