خطاهايى در تلفظ آنان وجود داشت و ازاين‌رو تغييراتى در قرائت رخ داد كه مسلمانان آن را بااهميت تلقى كردند.

ابو احمد عسكرى‌[1] حكايت مى‌كند كه مردم، چهل و چند سال، تا زمان عبد الملك بن مروان با قرآن عثمان سروكار داشتند. در اين وقت تغييراتى زياد در قرائت قرآن رخ داد و در عراق منتشر شد. حجاج بن يوسف، نگرانى خود را از اين امر به كتّاب و نويسندگان خود اظهار كرد و از آنان خواست كه براى حروف مشابه- يكديگر، علايم و نشانه‌هايى وضع كنند تا تشخيص آنها از يكديگر ممكن باشد. گفته شده است كه نصر بن عاصم، اين امر را به عهده گرفت و نقطه را در حروف به كار برد.[2]

استاد زرقانى مى‌گويد: اولين كسانى كه نقطه را در مصحف به كار بردند، يحيى بن يعمر و نصر بن عاصم، شاگردان ابو الاسود دئلى بودند.[3]

شكل و نشانه‌گذارى‌

خط عربى علاوه بر آنكه در اوّل از نقطه خالى بود، شكل، نشانه و علامت نيز نداشت و طبعا مصحف نيز از هر علامتى كه نشان دهنده حركت كلمه و اعراب آن باشد، عارى بود. اما در صدر اول، بسيارى قرآن را از حفظ مى‌خواندند و با توجه به كثرت و عرب بودن حافظان قرآن، بالطبع قرآن را كه به زبان آنان بود، صحيح مى‌خواندند، بنابراين قرآن از خطا مأمون و مصون بود. بخصوص كه توجه و عنايت آنان به قرآن بسيار زياد بود و آن را از بزرگانى كه به زمان پيامبر (ص) نزديك بودند، فرا مى‌گرفتند و امكانات حفظ و ضبط قرآن به طور صحيح، در آن وقت موجود بود.

اما در نيمه دوم قرن اوّل كه بسيارى از بيگانگان در جامعه اسلامى پيدا شدند و با زبان عربى بيگانه بودند، به وضع علايم و نشانه‌هايى براى كلمات قرآن، احتياج پيدا شد تا از خطاها و اشتباهات بيگانگان در خواندن قرآن، جلوگيرى به عمل آيد. مثلا هر عربى، طبعا كلمه كتب را در آيه‌ «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى‌ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ»[4] به صورت معلوم و همين كلمه را در آيه‌ «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ»[5] به صورت مجهول مى‌خواند، در حالى كه غير عرب تشخيص نمى‌دهد كه اين كلمه معلوم است يا مجهول. كما اينكه‌

[1] . عسكرى، ابو احمد؛ التصحيف و التحريف؛ ص 13.

[2] . ابن خلكان؛ وفيات الاعيان؛ ج 2، ص 32.

[3] . مناهل العرفان؛ ج 1، ص 399.

[4] . انعام، 54.

[5] . بقره، 183.