و دفاع از مصحف خود قيام كنند و در اين راه موانعى بزرگ به وجود آورند. به همين دليل عثمان آن عدّه از اصحاب پيامبر (ص) را كه در مدينه بودند، جمع آورد و در اين كار با آنان مشورت كرد و همه، بر ضرورت قيام به اين كار، به هر قيمتى كه تمام شود، اتفاق نظر داشتند. ابن اثير مى‌گويد: عثمان، اصحاب پيامبر (ص) را جمع كرد و موضوع را با آنان در ميان گذاشت و همگى نظر حذيفه را تأييد كردند.[1]

كميته يكسان نمودن مصاحف‌

عثمان بسرعت به يكى كردن مصاحف اقدام كرد. نخست در پيامى عام، خطاب به اصحاب پيامبر (ص) آنان را به مساعدت در انجام اين عمل دعوت نمود؛[2] سپس چهار تن از خواص خود را براى اجراى اين كار برگزيد كه عبارت بودند از: زيد بن ثابت كه از انصار بود و سعيد بن عاص و عبد الله بن زبير و عبد الرحمن بن حارث بن هشام كه از قريش بودند. اين چهار تن اعضاى اوليه كميته يكى كردن مصحفها بشمار مى‌آمدند[3] كه زيد بر آنان رياست داشت. چنانكه از اعتراض و مخالفت ابن مسعود نسبت به انتخاب زيد برمى‌آيد؛ او (ابن مسعود) گفت: مرا از اين كار كنار مى‌زنند و آن را به مردى (زيد) مى‌سپارند كه قسم به خدا، آنگاه كه او در صلب مردى كافر بود، من اسلام را پذيرفته بودم.[4] با توجه به مخالفتهاى مذكور عثمان خود مسئوليت اين چهار تن را پذيرفت‌[5] ولى آنان از عهده انجام اين كار برنيامدند و براى انجام كارى در اين حد مهم، به افرادى كاردان و با كفايت نياز داشتند، لذا از ابىّ بن كعب، مالك بن ابى عامر، كثير بن افلح، انس بن مالك، عبد اللّه بن عباس، مصعب بن سعد[6]، عبد اللّه بن فطيمه‌[7] و به روايت ابن سيرين و ابن سعد و ديگران از پنج تن ديگر كه جمعا 12 نفر بودند كمك گرفتند.[8]

در اين دوره رياست با ابىّ بن كعب بود كه او آيات قرآن را املا مى‌كرد و ديگران مى‌نوشتند. به نقل ابو العاليه، اينان قرآن را از مصحف ابىّ بن كعب گرد آوردند؛ ابىّ بن كعب خود املا مى‌كرد و ديگران مى‌نوشتند.[9]

[1] . الكامل فى التاريخ؛ ج 3، ص 111.

[2] . الاتقان؛ ج 1، ص 59 و مصاحف سجستانى، ص 21.

[3] . صحيح بخارى؛ ج 6، ص 226.

[4] . فتح البارى؛ ج 9، ص 17 و مصاحف سجستانى؛ ص 15.

[5] . مصاحف سجستانى؛ ص 25.

[6] . ارشاد السارى؛ ج 7، ص 449.

[7] . مصاحف سجستانى؛ ص 33.

[8] . همان‌جا و رجوع كنيد به: طبقات ابن سعد؛ ج 3، قسمت 2، ص 62.

[9] . مصاحف سجستانى؛ ص 30.