است. به ويژه در دوران تاريك حكومت بنى اميه كه از روى غرض ورزى، آيات بى‌شمارى با تنظيم شأن نزول‌هاى ساختگى، به دلخواه تفسير و تأويل شده است.

از امام احمد بن حنبل در اين‌باره نقل شده كه سه چيز اصل و پايه درستى ندارد:

الف) رواياتى كه درباره جنگ‌هاى صدر اسلام ثبت شده است؛

ب) رواياتى كه درباره فتنه‌هاى آخرالزمان گفته شده است؛

ج) رواياتى كه درباره تفسير و تأويل قرآن آمده است.

امام بدرالدين زركشى از برخى محققان نقل مى‌كند: «مقصود اين است كه بيشتر روايات در اين‌باره قابل اعتماد نيست، نه اينكه همه آنها قابل اعتماد نباشد»[1].

چون اسباب نزول از راه نقل روايت به‌دست مى‌آيد و متأسفانه وقايع و حوادث در گذشته ضبط نمى‌شد، غالب روايات منقول، چندان منابع قابل اعتمادى نيستند.

واحدى در اسباب النزول مى‌گويد: «جايز نباشد در اسباب نزولِ آيات چيزى گفته شود؛ مگر آنكه روايت صحيح و قابل اعتمادى در دست باشد و از كسانى روايت شده باشد كه خود شاهد حوادث اتفاق افتاده آن زمان بوده باشند، نه آنكه از روى حدس و گفته‌هاى بى اساس، سخنى گفته باشند».

سپس از ابن عباس روايت مى‌كند كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: «از نقل حديث بپرهيزيد مگر بدان علم و شناخت صحيح داشته باشيد؛ زيرا هر كس بر من و قرآن دروغى ببندد، جايگاه خود را در آتش آماده ساخته است».

محمدبن‌سيرين مى‌گويد: «از عبيده- يكى از سرشناسانِ تابعين- درباره‌

[1] . البرهان؛ ج 2، ص 156.